Bisiklet Sporu Hakkında Merak Ettiğiniz Her Şey!

Bisiklet Nedir?

Bisiklet insanların ulaşım aracı olmasının yanı sıra spor ve eğlence amacıyla da kullanılan bir araçtır. Bisiklet sporuyla ilgilenen kişiler farklı özelliklere sahip birçok farklı model ve parkurda yarışır. Bisiklet sporu triatlon yarışlarına da dahildir. Dünya çapında yaygın olan ve olimpiyatlarda kendine yer bulan spor dalına geçmeden önce bisikletin tarihinden bahsetmek faydalı olabilir.

En ilkel ve ilk bisiklet tasarımı Çin’de 12. yüzyıl civarında kullanılmış olsa da bilinen bisiklete en benzer tasarım 6 Nisan 1818 yılında Paris’te sergilenmiştir. Alman Baron Karl Drais von Sauerbronn “Laufmaschine / Running Machine” adını verdiği ahşaptan pedalsız bisikleti tasarlamıştır. Bu bisikletle ileri gitmek için ayaklar yerde olacak şekilde koşulması gerekmiştir. Daha öncesinde 1791’de Conte de Sivac Celerifere ve 1816’da J. Nicephore Niepce benzeri tasarımlar yapmış olsa da Sauerbronn’un tasarımı yaygınlaşmış ve dönemin eğlence aracı olmuştur^[1].

Dirsekli pedal tasarımına sahip bisikletin icadı 1869 civarında yapıldıktan sonra özellikle Avrupa ülkelerinde benimsenerek kullanılmıştır. İskoçyalı Kirkpatrick Macmillan ve Fransız Pierre ve Ernest Michaux kardeşler gibi isimlerin pedal tasarımını geliştirmesi aracın yaygınlaşmasını sağlamıştır. 1874 tarihinde H. J. Lawson’ın bisiklet zinciri, 1888 tarihinde John Dunlop’un şişirilen tekerlek icadıyla araç modern haline yakın bir tasarıma ulaşmıştır^[1].

Profesyonel olarak bilinen ilk bisiklet yarışı Paris’te 31 Mayıs 1868 yılında düzenlenmiştir. Sporcular Parc de Saint-Cloud yarışında 1200 metrelik parkuru tamamlamıştır. İlk bisiklet yarışmasını İngiliz James Moore kazanmıştır. Kullandığı demir tekerlekli ağaç bisiklet tarihi değeri olan bir eser olarak İngiltere’de bir müzededir^[2].

Bisiklet Sporu Nedir?

Bisiklet sporunun gelişimi iki tekerlekli modern bisiklet tasarımının icadı sonrasında ortaya çıkmıştır. Halkın bisiklete olan ilgisi ve yoğun şekilde kullanması, kendi aralarında yarışmalar düzenlemesi bu spor dalının ortaya çıkmasında etkilidir. Bisikletin daha kolay ulaşılabilen bir araç olması bu alana küçük yaştan beri ilgi duyan insanların sayısını artırarak yetenekli kişilerin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Profesyonel olarak düzenlenen bisiklet yarışları yaklaşık yüz yıllık geçmişe sahiptir. Dünyanın birçok yerinde düzenlenen bisiklet yarışı sayısının artması bu alanda faaliyet gösteren profesyonel ve amatör sporcu sayısını da yükseltir^[3].

Bisiklet yarışlarında kullanılan bisiklet modelleri parkura göre farklı özelliklere sahiptir. Düzenlenen müsabakalar bireysel zamana karşı, dağ bisikleti, pist bisikleti, yol bisikleti, Cyclocross ve BMX yarışmaları olarak adlandırılır. Olimpik sporlar arasında yer alan bisiklet yarışı triatlonu oluşturan üç spor dalından biridir. Tüm yarışmalar Uluslararası Bisiklet Birliği (UCI) tarafından düzenlenir. Bu yarışmalarda Fransa, İtalya, İspanya ve Almanya gibi Avrupa ülkeleri önde gelir. Bu nedenle ilk bisiklet federasyonu olan ICA kurucu ülkeleri arasında Amerika dışında İtalya, İsviçre ve Belçika olması şaşırtıcı değildir. ICA’nın ardından 8 yıl sonra 1900 yılında Uluslararası Bisiklet Birliği kurulmuştur^[2].

Bisiklet sporu farklı yarış türleri ile sporcuların ilgi alanlarına göre faaliyetlere katılmasına imkan tanır. Yol bisikleti yarışları takım ve bireysel klasmanda tek günlük, klasik, çok etaplı, zamana karşı, büyük tur, kriteryum gibi birçok farklı alt kategoride düzenlenir. Pist bisikleti yarışı veledrom ve parke pistler üzerinde tek kişilik, iki kişilik, takım ve farklı gruplar gibi alt kategorilere ayrılır. Bisiklet pisti yarışları 70 ile 90 metre uzunluğundaki toprak zeminde özel bisikletlerle yapılır. Pist bisikleti müsabakalarında kullanılan bisikletler fren ve arka dişli ekipmanın olmaması nedeniyle standart tasarımlardan ayrılır. Tasarım farkı olan bir diğer müsabaka motor destekli bisiklet yarışmasında hızı artırmak için sporcular aracına motorlu ekipman ekler^[2].

Bisiklet krosu olarak da bilinen Cyclo-cross yarışları ortaya çıkışı açısından ilginçtir. Tüm bisiklet yarışları mevsimsel koşullara bağlı olarak ilkbahar, yaz ve sonbahar aylarında yapılır. Kış aylarında sporcular antrenman yaparak müsabakalara hazırlanır. Cyclo-cross kış aylarında yol yarışı için antrenman yapan sporcuların heyecan arayışı ile ortaya çıkmıştır. Patika, orman yolları, dik tepeler gibi alanlarda kış mevsiminde yapılan antrenmanlar daha sonra spor dalına dönüşmüştür. Bisikletliler bazen aracını elde taşıyarak bazen sürerek 2-3 kilometrelik parkuru yarışa göre yarım saat ile 1 saat arasında tamamlamak zorundadır. Dağ bisikleti benzer bir kategori olmasına rağmen yüksek teknik gerektirmesi ve kendi içinde bazı zorunlulukları olması nedeniyle ayrılır. Kros, tepe inişi, 4X ve 4 kros dallarında yapılır^[2].

BMX olarak bilinen yarışlar sprint müsabakası olduğu için yol dışında düzenlenir. Tek vitesli bisikletlerin toprak zeminde yönlendirilmesi için teknik becerinin sporcuda olması beklenir. Bisiklet denemelerinde de aynı şekilde doğal ve yapay engelli parkurlarda sporcuların ayaklarını yere basmadan bisikleti yönlendirmesi becerisini gösterir. Bisikletlinin hareketi yapış şekline göre puanlama sistemiyle birinciler seçilir^[2].

Triatlon Bisiklet Parkuru

İnsanüstü çaba gerektiren ve sporcunun birçok farklı alanda gücünü kanıtlaması gereken spor dalı triatlondur. Triatlon müsabakaları kendi içinde felsefi bir yaklaşıma sahiptir. Sporcuların birinciliği önemli olsa da asıl amaç zorlu parkuru tamamlayabilmektir. Uluslararası Olimpiyat Komitesi tarafından alınan bir kararla Olimpiyatlarda binicilik yerine artık triatlon ile başlar. Yüzme, bisiklet ve koşu disiplinleri Olimpik triatlon içinde tamamlanması gereken parkurlardır. Fakat ülkenin koşullarına göre bazen bisiklet ve yüzme sporu yerine farklı disiplinler de eklenebilir. Üç branşın sporcu tarafından ara vermeden peş peşe yapılması gerekir. Sprint ve olimpik mesafeler olarak iki ayrı şekilde düzenlenir. Triatlon mesafeleri ve parkurlar şu şekildedir^[4]:

• Kısa Mesafe Sprint: 750 m yüzme, 20 m bisiklet, 5 km koşu
• Uzun Mesafe Olimpik: 1500 m yüzme, 40 km bisiklet, 10 km koşu

Triatlon bisiklet parkuru yüzme yarışından sonra başlar. Kask ve arkadan görünen yarış numarası takmak zorunludur. Her bisikletin müsabaka öncesinde organizasyon tarafından belirlenen parkur değişim yerine konulması gerekir. Değişim bölgesinden çıkana kadar sporcunun bisiklete binmesi yasaktır. Triatlon bisiklet parkuru kuralına göre yarışmacı öndeki yarışmacıya en fazla 10 metre yaklaşabilir. Kuralı ihlal eden ve uyarı alan yarışmacının öne geçmesi ya da mesafeyi açması gerekir. İkinci uyarı halinde 1 dakika bekleme cezası verilir^[4].

Bisiklet Hangi Kasları Çalıştırır?

Bisiklet, hem kardiyo hem de kas gücü antrenmanı sağlar. Bu aktivite, vücudun birçok farklı kas grubunu hedef alır.

Bacaklar: Pedallama, bacakların ön ve arka bölgelerini direkt olarak harekete geçirir. Özellikle uyluk kasları, hamstringler ve baldırlar bu etkinlikten en çok etkilenenlerdir. Ayrıca, popo kasları da pedallarken devrede olur. Hızlı ve ani pedallamalarda baldırlar öne çıkarken, yavaş ve uzun sürüşlerde uyluklar ve hamstringler daha belirgin hale gelir.

Karın ve Bel: Bisikletle seyahat ederken, dengeyi korumak için karın ve bel bölgemiz sürekli çalışır. Bu bölgeler, sürüş sırasında vücudu sabitler ve gerekli dengemizi sağlar. Zorlu arazilerde veya uzun mesafelerde bu bölgeler daha fazla harekete geçer.

Kollar ve Omuzlar: Kollar ve omuzlar da bisiklet sürerken aktif olur, özellikle yokuş yukarı çıkarken veya ani durmalarda bu bölgeler daha çok çalışır. Ancak genel olarak bisiklet, kolları ve omuzları bacaklara kıyasla daha az zorlar.

Sonuç olarak, bisikletle gezmek, bedeninizin çeşitli bölgelerini etkili bir şekilde harekete geçirir. Hem enerji seviyenizi yükseltir hem de kaslarınızı kuvvetlendirir. Düzenli bisiklet turlarıyla genel sağlığınızı ve kas dengenizi artırabilirsiniz.

Bisiklet ve Triatlon Bisiklet Sporunda Teknik Detaylar

Bisiklet sporu yapan bir sporcu aracın makinesi olarak vücudunu kullanır. Bisikletin ilerlemesi için sporcu alt ekstremite kaslarıyla güç üretir ve pedallar aracılığıyla tekerleklere aktarılır. Spor yapısı gereği darbe kuvveti ve balistik hareketler yerine tekrar içerir. Eğitimli ve üst düzey sporcu pedal çevirme hareketini dakikada ortalama olarak 80-110 arası yaparak tekrar eder. Saatte 4800-6600 devir yapan uzuvlar düzenli tekrarda vücutta bazı değişimler meydana getirir^[5].

Vücuda tekdüze yüklenme ve devamlı statik postür yaşatıldığı için stres ve yaralanmaya açıktır. Bisiklet sporcularında travmatik ile aşırı kullanım yaralanmaları meydana gelebilir. Travmatik yaralanmalar genellikle omuz gibi üst ekstremite bölgesinde oluşur. Aşırı kullanım yaralanmaları diz gibi alt ekstremite bölgesinde oluşur. Sporcularda boyun, kalça, ayak ve ellerde kronik rahatsızlık olabilir. Sporcuların bu rahatsızlıkların önüne geçmesi ve tam performansa ulaşmak için uygun araçlar, bisiklet türü kullanması ve antrenman yapması gerekir^[5].

Aşırı kullanım bisiklet yaralanmaları genellikle kötü pedal çevirme tekniği ve eğitim eksikliği, uygun olmayan bisiklet tasarımı kullanımı, anatomik hizalamanın hatalı olması, eksik ekipman ve kas dengesizliğinden oluşur. Sporcuların sağlıklı bir şekilde antrenman yapmak, tam performansa ulaşmak ve yaralanmaları önlemek için bazı detaylara dikkat etmesi gerekir^[5].

Bike fit olarak bilinen bisiklet uyumu sporcunun sürüş sırasındaki konumunu ve duruşunu tanımlar. Fiziksel performans gereksinimleri ve hedeflere göre belirlenebilir. Sporcuların hareketsiz ve sürüş sırasında ölçümleri yapılarak fikir alması mümkündür. Bisiklet uyumu sele, pedal ve gidona olan mesafenin koltuk yüksekliği, ileri – geri konumu ölçülmesi ile tanımlanır^[5].

Bisiklet ve sporcunun uyumu için en önemli nokta seledir. İdeal sele yüksekliği ayağın alt merkezdeyken dizin 25-35 derece olmasıdır. Pedal çevirirken bir bacağın 90 derece olması gerekir. Örneğin sağ ayak saat 3 yönündeyken sol ayak 9 yönünde olmalıdır. Bunun için selenin ileri geri konumu ayarlanabilir. Selenin mesafesi gidona olan uzaklığı belirleyen noktadır. İdeal ölçüde sürücü ağırlığın yarısından biraz fazlasını ön kısma verilmesi gerekir. Selenin geride olması ağırlığın çoğunun arkada olmasına neden olur ve uzun süreli sürüş sonrasında ağrı meydana gelebilir. Genital bölgede meydana gelen sele ağrısını engellemek için kalça türüne göre sele seçilmesi gerekir. Geniş kalçaya geniş, dar kalçaya dar sele seçimi uygundur. Kullanılan seleyi birkaç derece aşağı eğmek de sürüş konforunu artırır^[5].

Gidonun sporcunun omuz genişliğinde olması ideal kabul edilir. Sürüş pozisyonu alındığı zaman omuz ve baş parmaklar aynı hizada olmalıdır. Sporcunun omzundan geniş gidon manevra kabiliyetini azaltır, el uyuşması ve erken yorulmaya neden olur. Omuzdan daha dar gidon triceps kaslarına ekstra yük bindirip yorsa da manevra kabiliyetini artırır. Gidon yüksekliği kalça fleksiyon hareket açıklığına göre belirlenir. Pedal üstteyken gidon yüksekliğini ayarlayabilirsiniz. Alçak gidon pedal çevirirken sporcuya güç kaybettirir, yüksek gidon aerodinamiği bozar^[5].

Pedal çevirirken ayak bilekleri 25 derece, kalçalar 55 derece, dizler 75 derece hareket açıklığı ile hareket eder. Krank uzunluğu değiştirildiğinde kasların gerilmesi ve uzaması değişir. Sürücünün kas uzunluğu, bacak uzunluğu, esnekliği pedal yüksekliğinde etkilidir. Birçok sporcu hareket aralığını düşürerek daha fazla pedal çevirmek için krank mesafesini kısaltır. Bu mesafenin değişimi diğer tüm yükseklik ve genişliğin değişmesine neden olur. Özellikle triatletler ve kalça yaralanması geçiren sporcular için mesafenin uzatılması tavsiye edilir^[5].

Bisiklet Sporunun Kulüplere Uyarlanması

Bisiklet sürmek sporcular olduğu kadar aktivite severler için de iyi bir etkinliktir. Şehir içi ulaşımı kolaylaştırdığı gibi trafiği de azaltır. Profesyonel bir sporcu olmasanız dahi bisiklet binicisi olabilirsiniz. Tabii her mevsim bisiklet kullanmak o kadar kolay değildir. Özellikle soğuk, yağmurlu ve karlı havalarda bisiklet sporcuları için dahi antrenman yapmak zorlaşır. Spor kulüpleri bisiklet sürmeyi bilmeyenler, antrenman yapmak isteyen sporcular ve kış aylarında formunu korumak isteyenler için ideal bir seçenektir.

Triatlona katılmak için hazırlanan triatlet ya da müsabakalar için antrenman yapan bisiklet sporcuları özellikle kış aylarında vaktinin çoğunu spor salonlarında geçirir. Bisiklet kullanmak istedikleri yarış ve parkur özelliklerine göre farklı antrenman programları uygularlar. Bisiklet ve triatlon spor dalında antrenman planlaması mesafe, hız, süre ve gelişime göre planlanarak uygulanır. Sporcunun kaslarını eğitmesi, güçlenmesi ve nabzını düzenlemesi için özel programlar yazılır. Özellikle nabız sporcular için oldukça önemli ve geliştirilmesi gereken bir konudur^[6].

Endurans, hız, ekonomi ve stamina bileşenleri çevresinde hazırlanan bir fitness programı ile vücudunuzu ve nabzınızı geliştirmeniz mümkündür. Nabzı ve vücudu hazırlayan hafif tempolu endurans antrenmanın ilk aşamasıdır. İkinci aşama olan staminada kalp hızı %75-85 aralığında, süre 45-60 dakika olur. Stamina sporcuların zorlanmadan yarışı bitirebilmesi için önemlidir. Tekrar eden hızlı kas hareketlerini geliştirmek ve yarışta temponun artırılması için üçüncü aşama ekonomi olur. Kasların maksimum verimle çalışması için hız odaklı son aşamaya yönelik fitness planlaması yapılır^[6].

Triatlon ve bisiklet yarışı antrenmanı yaparken kullandığınız bisikletle çalışmanız performansınıza direkt olarak etki eder. Spor salonlarında bulunan gelişmiş indoor bike seçenekleri bu açıdan size faydalıdır. Kullandığınız bisiklet için özel olarak belirlediğiniz kadro boyu ve dişli yapısına göre aletleri ayarlayabilirsiniz. Bu sayede spor aletini gerçek bisikletinizi sürerken olduğu açı, postür duruşu ve performansla kullanmaya devam edersiniz. Antrenmanın başarısını artıran ve kapalı alanda kış aylarında çalışmaya imkan veren bu aletler sporcular için idealdir.

Son yıllarda popülerliği daha çok artan Zwift ve Rouvy ile sanal yarışlar antrenmanların kulüplere uyarlanmasının bir yoludur. Atletler, bisikletçiler ve triatletler birçok insanla birlikte eğlenceli şekilde sanal dünyada spor yapma imkanı bulur. Pedal çevirerek sanal ekrandan yarışmaların düzenlendiği bu oyunlar antrenmanı eğlenceli hale getirirken zihinsel olarak sporcuyu risklere karşı geliştirebilir. Özel olarak geliştirilmiş powermetre bağlı Technogym gibi bisikletler kullanarak bu aktivitelere katılabilirsiniz^[7].

Technogym Ride

Bisiklet antrenmanı için geliştirilmiş özel bir model olan Technogym Ride sanal kişisel eğitmenle çalışmaya imkan tanır. Gerçek ve sanal parkurlar Technogym’e aktarılarak rotaya özel çalışma yapılabilir. Bu özelliğiyle bisikletçilerin yarışa hazırlandığı ya da denemek istediği parkuru spor salonunda gerçekçi eğim, zorluk gibi koşullarda test edip başarıyı yakalamasını kolaylaştırır. Üstelik kullanılan bisikletin özelliklerine göre kadro geometrisi, dişli ve pedallar gibi parçalar ayarlanabilir. Bu sayede bisikletçiler dışarıda antrenman yapamadığında kullandıkları bisiklet ve rotaya özel çalışma imkanı bulur^[8].

Technogym Ride kullanıcıları manzaralar arasından seçim yaparak gerçekçi rotayı takip edip antrenman keyfini artırabilir. Konsol üzerinden kontrol edilen modelde vites değiştirerek sürüş manzarasına göre hareket edilir. Technogym Ride, ekranında görünen engebe, yokuş gibi farklı yol özelliklerini pedallara göndererek sürüş sırasında sporcuda gerçeklik hissi yaratır. Ayarlanabilir ayna kollar, pedal printing ve çok yönlü dişli gibi birçok özelliğiyle kullanıcı tercihine göre farklı bisiklet tiplerine göre spor aleti uyarlanabilir^[8].

Bisiklet sporcuları ve tutkunlarını konforla egzersiz yaparken tatmin edecek Technogym Ride aletini belirli MAC salonlarında deneyerek gerçekçi sürüş deneyimini tadabilirsiniz.