Ayurveda ve Ayurvedik Beslenme Nedir? Ayurveda Diyet Listesi

Ayurveda Nedir?

Ayurveda, Hindistan’da binlerce yıldan bu yana uygulanan sağlıklı yaşam sistemidir. Ayurveda için ‘’yaşam bilimi’’ tanımlaması kullanılabilir. Ayurveda‘ya göre evreni oluşturan beş temel element bulunur. Bunlar:

• Hava (Vayu)
• Su (Jala)
• Akash (Boşluk)
• Ateş (Teja)
• Toprak (Prithvi)

Bu elementlerin vücutta dolaşan enerji türleri olarak tanımlanan, üç farklı ‘’dosha’’ oluşturduğuna inanılır.^[1]

Ayurveda felsefesi, insanların prakruti olarak tanımlanan temel bir kurala uygun olarak meydana geldiğini kabul eder. Bu düşünceye göre prakruti her insanın fiziksel ve psikolojik özelliklerinin orijinal bir bileşenidir.

Her ne kadar bireyin temel prakruti daima sabit kalsa da, gece, gündüz, mevsim değişiklikleri, beslenme tarzı, yaşam alışkanlıkları vb. kriterlerden sürekli olarak etkilenir. Ayurveda uzmanları özellikle tüketilen gıdaların, yapılan egzersizlerin ve diğer insanlarla kurulan ilişkilerin sağlık üzerinde olumlu ya da olumsuz etkiler yaratılabileceğini öne sürer. Ayurveda kişinin sağlıklı kalmasına önem verir. Bu amaçla vücudun dengesinin sağlanması için günlük ve mevsimsel diyetlerin uygulanarak sağlığın korunması önerilir.

Ayurveda’da mükemmel sağlık denildiği zaman beden, zihin, ruh ve sosyal refah arasında oluşturulan denge kastedilir. Esasen Ayurveda da bütünsel sağlık sistemlerin hepsi gibi beden, zihin ve ruh arasındaki iç içe geçmiş ilişkiler üzerinde durur. Fakat Ayurveda felsefesine göre bu bağlantılar bireyi aşarak evrene ulaşır. ^[2]

Ayurvedik Beslenme Nedir?

Çok genel bir tanımlamayla ayurvedik beslenme beden ve zihin arasındaki dengenin gelişimine odaklanan bütünsel, kurallı bir beslenme tarzıdır.

Ayurvedik diyet, Ayurveda felsefesinin bir uzantısıdır. Hindistan’da, Vedik öğretileri uyarınca binlerce yıldan bu yana uygulanır. Bireyde yer alan baskın doshanın belirlenmesine ve yazının üst bölümünde anlatılan üç dosha arasındaki dengenin sağlanması için gereken yiyeceklerin tüketilmesi esasına dayanır.

Ayurveda diyetinin ayırıcı özelliklerinden bir tanesi vücut tipinize göre hangi yiyeceklerin yenmesi ve hangi yiyeceklerden kaçınılması gerektiği konusunda herkese özel kişiselleştirilmiş öğretiler sunmasıdır. Ayurveda diyetini popüler hale getiren bir başka önemli sebep de sadece vücut için iyi olmakla kalmayıp, aynı zamanda zihin sağlığını da teşvik ettiğinin söylenmesidir.

Her insanın tek ve biricik benzersiz bir yapıya sahip olduğu kabul edilse de, vücut tipi, kişilik özellikleri ve çeşitli duyarlılıklarına bağlı olarak insanların 3 ana dosha grubundan bir tanesine dahil oldukları düşünülür.^[3]

Dosha kelimesi, her bireye özel bir bünye tipini tanımlamaktadır. Doshaların her biri vücuttaki çeşitli fizyolojik işlevleri dengeler. Doshaların işlevleri şunlardır:

• Pitta dosha, açlığı ve susuzluğu ve/veya vücut ısısını kontrol eder.

• Vata dosha, elektrolit dengesi ve hareketlerden sorumludur.

• Kapha dosha, eklemlerin işlevlerine destek olur.^[3]

Hangi dosha tipine dahil olduğunuzu anlamak için Ayurveda testi bir başka deyişle Ayurveda değerlendirmesi yapılabilir. Bir Ayurvedik uygulayıcısı ile yapılan ilk değerlendirme yaklaşık 1 ya da 2 saat sürebilir. Bu esnada size genel sağlığını diyetiniz ve yaşam tarzını hakkında sorular sorulur. ^[4]

Ayurveda Testi

Ayurveda testi yaptırılırken bu konuda uzman bir uygulayıcı tarafından değerlendirmeniz yapılmalıdır. Ayurveda uygulayıcısı tarafından bileklerinizde 12 farklı nabız noktası hissedilir. Ayrıca vücudunuzdaki dengesiz olabilecek bölgeler hakkında bilgi edinebilmek için uygulayıcı cildinizi, dilinizi, tırnaklarınız ve gözlerinizi de detaylı şekilde inceler. Değerlendirme sonrası uygulayıcınız sadece size özel dosha dengenizi belirler. İnsanlarda üç doshanın dengeli olması gerektiği halde çoğu kez bir doshanın diğer doshalara baskın olduğu görülür. Bu durumda vücutta da dengesizlik yaratabilir. Uygulayıcınız sorulara verdiğiniz cevaplar doğrultusunda belirleyeceği diğer özellikler ile bünyeniz ve prakut özellikleriniz hakkında da bilgi edinir. Bu sayede size uygun planları hazırlar.

Yapılan Ayurveda testi sonrasında uygulayıcı, yalnızca sizin için özel olarak hazırlanan diyet, egzersiz, şifalı bitkiler, yoga, meditasyon ve masajdan oluşan tedavi planınızı açıklar. Tedavi planının temel amacı genellikle 1 ya da 2 dosha’yı geri getirebilmek ve dengeyi sağlayabilmek hedefi üzerine kuruludur.

Ayurveda Diyetinde İzinli/ Yasaklı Gıdalar

Ayurveda diyetinde yiyecekler hem fiziksel özelliklerine hem de bireyin vücudunu nasıl etkilediklerine göre sınıflara ayrılırlar.

Önerilen Gıdalar

Özel doshanıza göre tüketmenize izin verilen gıdalardan bazıları şunlardır:

Pitta

• Protein: Küçük porsiyonlar halinde kümes hayvanları, yumurta akı, tofu ^[1]
• Süt ve süt ürünleri: Süt, tereyağı ^[1]
• Meyve çeşitleri: Portakal, armut, ananas, muz kavun, mango (meyvelerin tamamen olgunlaşmış olması önerilir). ^[1]
• Sebze türleri: Kereviz, salatalık, karnabahar, lahana, yeşil yapraklı sebzeler, kabak, havuç, tatlı patates ya da Brüksel lahanası gibi tatlı ya da acı sebzeler ^[1]
• Baklagiller: Siyah fasülye, nohut, lima fasulyesi, maş fasulyesi, mercimek, barbunya ^[1]
• Tahıllar: Arpa, basmati pirinci, yulaf, buğday ^[1]
• Kuruyemiş ve tohum çeşitleri: Küçük porsiyonlar halinde kabak çekirdeği, keten tohumu, ayçiçeği çekirdeği, Hindistan cevizi
• Otlar ve baharatlar: Küçük miktarlar halinde kimyon, karabiber, tarçın, dereotu, zerdeçal ve kişniş ^[1]

Vata

• Protein içeren gıdalar: Küçük porsiyonlar halinde kümes hayvanları, deniz ürünleri, tofu ^[1]
• Süt ve süt ürünleri: Tereyağı, süt, yoğurt, peynir ^[1]
• Meyve çeşitleri: Yaban mersini, muz, çilek, greyfurt, şeftali, erik, mango ( meyvelerin tamamen olgunlaşmış olması önerilir). ^[1]
• Sebzeler: Pancar, turp, soğan, şalgam, yeşil fasulye, havuç, tatlı patates (sebzeler pişmiş olmalıdır) ^[1]
• Baklagiller: Nohut, siyah fasulye, mercimek, maş fasulyesi, barbunya ^[1]
• Tahıllar: Pişmiş yulaf, pişmiş pirinç ^[1]
• Kuruyemiş ve tohumlar: Badem, ceviz, Antep fıstığı, chia tohumu, keten tohumu, ayçiçeği ve tohumu ^[1]
• Otlar ve baharatlar: Kakule, fesleğen, kekik, karanfil, kimyon, zencefil, karabiber ^[1]

Kapha

• Protein: Küçük porsiyonlar halinde yumurta akı, kümes hayvanları, deniz ürünleri ^[1]
• Süt ve süt ürünleri: Yağsız süt, keçi sütü, soya sütü ^[1]
• Meyve çeşitleri: Elma, yaban mersini, armut nar, kiraz kuru üzüm, incir kuru erik ^[1]
• Sebze türleri: Kuşkonmaz, yapraklı yeşillikler, soğan, patates, mantar, turp, bamya ^[1]
• Baklagiller: Siyah fasulye, nohut, mercimek ^[1]
• Tahıllar: yulaf çavdar, arpa, mısır, darı ^[1]
• Kuruyemiş ve tohumlar: Küçük porsiyonlar şeklinde kabak çekirdeği, ay çekirdeği, keten tohumu ^[1]
• Otlar ve baharatlar: Fesleğen, kimyon, karabiber, zerdeçal, zencefil, tarçın, kekik ^[1]

Uzak Durulması Önerilen Gıdalar

Dosha özelliğine göre Ayurveda grubuna bağlı olarak tüketilmemesi tavsiye edilen gıdalar şunlardır:

Pitta

• Protein içeren besinler: Kırmızı et, deniz ürünleri, yumurta sarısı ^[1]
• Süt ve süt ürünleri: Ekşi krema, peynir, ayran ^[1]
• Meyve çeşitleri: Greyfurt, üzüm, kayısı, papaya ve vişne gibi ekşi ya da olgunlaşmamış meyveler ^[1]
• Sebze türleri: Biber, pancar, domates, soğan, patlıcan ^[1]
• Tahıllar: Kahverengi pirinç, darı, mısır çavdar ^[1]
• Kuruyemiş ve çeşitli tohumlar: Badem, kaju fıstığı, ceviz susam
• Otlar ve baharatlar: Bir önceki bölümde yer almayan bütün baharatlar ^[1]

Vata

• Protein içeren besinler: Kırmızı et ^[1]
• Meyve çeşitleri: Kuru, olgunlaşmamış üzüm, kızılcık, nar, armut ^[1]
• Sebze türleri: Herhangi bir çiğ sebzenin yanında tüketilebilecek pişmiş brokoli, lahana, karnabahar, mantar, patates, domates ^[1]
• Baklagiller: Siyah fasulye, barbunya ^[1]
• Tahıllar: Karabuğday, arpa, çavdar buğday, mısır, kinoa, darı ^[1]
• Otlar ve baharatlar: Maydanoz, kekik, kişniş tohumu ^[1]

Kapha

• Protein içeren besinler: Kırmızı et, karides, yumurta sarısı ^[1]
• Meyve çeşitleri: Muz, Hindistan cevizi, mango, taze incir ^[1]
• Sebze türleri: Tatlı patates, domates, kabak, salatalık ^[1]
• Baklagiller: Soya fasulyesi, barbunya ^[1]
• Tahıllar: Pirinç, buğday, pişmiş tahıl ^[1]
• Kuruyemiş ve çeşitli tohumlar: Kaju fıstığı, ceviz, çam fıstığı, susam tohumu ^[1]

Ayurveda Zayıflatır mı?

Ayurveda diyeti, vücudunuzun sindirim sistemini düzenlemeye yardımcı olan bir beslenme türüdür. Bununla birlikte vücuda toksik maddelerin alımını ve birikmesini önler, yararlı bileşenlerin sisteme kazandırılarak metabolizmanın rahat çalışmasını sağlamasına destek olur. Bütün bu faktörler birleşince Ayurveda diyeti ile zayıflamak mümkün olduğu gibi daha da önemlisi, kalıcı olarak zayıflamak mümkündür.^[4]

Ayurveda Diyetinin Püf Noktaları

Bu bölümde Ayurveda’nın kilo verdirme konusundaki başarısına ait 4 ipucu hakkında öğrenmek istediklerinizi bulabilir, size uygun olan kısımları değerlendirebilirsiniz. Ayurvedanın diyete yaklaşımı katı ve uygulanması zor olan geçici heves diyetlerinden farklıdır. Ayurveda 500 yıldır Hindistan’da uygulanan bir tür alternatif tıp olarak da kabul edilebilir.^[5] Ayurveda diyeti ile kilo vermek için dikkat edilmesi gereken 4 ipucu şunlardır:

• Naturel (Doğal): Ayurveda beslenme tarzı uygulanırken zihin-beden ruh sağlığını tamamlanması için uyku düzenine de dikkat edilerek, olması gereken doğal değişimler desteklenir. ^[5]
• Kişiselleştirilmiş etki: Ayurveda tek bir bedenin herkese uygun olmadığın vurgular. Öncelikle öz farkındalık keşfedilerek hangi vücut tipinin size uygun olduğunu fark etmelisiniz. ^[5]
• Önleyici tedavi: Ayurveda herhangi bir hastalığı tedavi etmez. Ayurvedik konsültasyonlarda kişisel sağlık hedefleri belirlenirken özellikle genetik geçmişiniz üzerinde durulur. Böylece rehberiniz hipotiroid, obezite, anksiyete, depresyon vb. konular üzerinde de durarak yalnızca size özel bir beslenme şekli oluşturabilir. ^[5]
• Stresin azaltılması: Stres kilo verme konusunda önemli engellerden bir tanesidir. Ayurveda beslenmesi sırasında uygulanan meditasyon, hafifletici otların içilmesi vb. temizleme terapilerinin uygulanması ile stresin azaltılmasına odaklanılır. ^[5]

Ayurveda, kişinin sahip olduğu herhangi bir hastalığın tıbbi tedavisi ya da önlenmesi için kullanılmaz. Başka bir deyişle, ayurvedik diyet programı tedavi edici bir beslenme şekli değildir. Daha çok bireylerin sağlıklı yaşam tarzı geliştirmesini hedefler. Ayurvedik beslenme şekli ile kilo yönetimi için uygulayabileceğiniz diyet, yaşamınızın ilerleyen dönemlerinde meydana gelebilecek daha önemli hastalıkların önlenmesini sağlayabilir. Diyet sırasında bütünsel ve kişiselleştirilmiş yöntemlerin uygulanması önemlidir. Örnek vermek gerekirse, bazı bireylere aralıklı oruç iyi gelirken, bazı bireylerde bu uygulama olumlu sonuç vermeyebilir. ^[5] Ayurvedik konsültasyonda ele alınan ana konular şunlardır:

• Kişinin sağlık durumu
• Bireyin genetik ve sosyal geçmişi
• Bireyin duygusal ve zihinsel sağlığı
• Bireyin yaşam tarzındaki var olan dengesiz hususlar

Bu faktörler incelenerek, kişinin kilo almasının ana nedeni belirlenir ve buna bağlı olarak diyet ve yaşam tarzında yapılabilecek değişiklikler ile uzun süre kalıcı bir kilo kaybı sağlanmaya çalışılır. ^[5]