Erteleme Hastalığından Nasıl Kurtuluruz?

Erteleme Hastalığı Nedir?

Erteleme hastalığı, günlük işlerin ve planların sürekli olarak ertelenmesi, sorumluluklardan kaçınma ile işleri son teslim tarihine kadar bekletme alışkanlığı olarak tanımlanır. Birçok insan zaman zaman işlerini erteleyebilir veya önceliklendirme yapabilir. Erteleme hastalığı durumunda ise bu alışkanlık bilinçli bir tercih olmaktan çıkar, kişi için sorunlu davranış haline gelir.

Erteleme hastalığı, işlere başlanamaması, sürekli olarak erteleme yapılması, stres, gerginlik ve depresyon gibi olumsuz duygularla ilişkilidir. Bu alışkanlık zamanı etkin şekilde yönetememeye, işlerin birikmesine yol açar. Bu da bireyin motivasyonunu düşürerek daha fazla erteleme davranışına neden olur. Özellikle iş ile okul hayatında kronik ertelemeye sahip olan bireyler, motivasyon eksikliği yaşayabilir, kendilerini yetersiz hissettikleri konulara başlamakta zorluk çekebilirler.

Erteleme hastalığının etkileri, iş ile okul hayatında can sıkıcı sonuçlara yol açabilir. Ödevlerin veya projelerin son dakikaya bırakılması, zaman baskısı altında kalınması, düşük kaliteli işlerin ortaya çıkması gibi sorunlar ortaya çıkabilir. Özellikle okul döneminde bu konuda destek almak önemlidir. Öğrenciler, öğrenme motivasyonlarını artırmak, zaman yönetimi becerilerini geliştirmek, ertelemeyi azaltmak için danışmanlık veya öğrenme destekleriyle desteklenebilirler^[1].

Erteleme Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Bu hastalığın belirtileri kişinin davranışları ile düşünce kalıpları üzerinde görülebilir. İşte erteleme hastalığının yaygın belirtileri:

• Erteleme hastalığına sahip olan kişi, yapması gereken işleri sürekli olarak son ana kadar bekletir. Ödevler, projeler veya diğer sorumluluklar son güne veya saate kadar ertelenir.
• Kişi, işlerin önceliklerini belirlemekte güçlük çeker. Hangi görevin daha önemli olduğunu veya hangi işin öncelikli olarak tamamlanması gerektiğini belirlemekte zorlanır. Bu durum işlerin ertelenmesi ile zaman yönetimi sorunlarına yol açar.
• Erteleme hastalığı olan kişi, erteleme davranışını haklı çıkarmak için sürekli olarak bahaneler bulma eğilimindedir. Örneğin, “Şu anda tam konsantre olamam, daha sonra yaparım” veya “Ruh halim pek uygun değil, daha iyi hissettiğimde yaparım” gibi bahaneler üretebilir.
• Görevlere odaklanmak yerine, erteleme hastalığına sahip kişi başka aktivitelere yönelir, zamanını boşa harcar. Sosyal medya, televizyon izleme, oyalanma veya gereksiz işlerle meşgul olma gibi aktiviteler asıl yapılması gereken görevlerin önüne geçer.
• Sürekli erteleme sonucunda zaman daraldıkça, işler birikir, kişi sürekli olarak son dakikada yetişme kaygısı yaşar. Bu durum yoğun stres seviyelerine yol açar. Artan stres motivasyonu azaltır, performansı olumsuz etkiler.

• Bazı insanlar, erteleme eğilimi gösterir çünkü mükemmeliyetçi düşünce kalıplarına sahiptir. Kusursuz olmayan işi yapmaktan kaçınırlar. Çünkü başarısızlık korkusuyla mücadele ederler. Bu durum işleri erteleme ile tamamlamaktan kaçınma davranışını güçlendirir.
• Erteleme hastalığına sahip kişiler, işlere başlama ile tamamlama konusunda motivasyon eksikliği yaşarlar. İşlere giriş yapmakta güçlük çekerler, işleri tamamlamak için gereken motivasyonu bulmakta zorlanırlar. Bu da işlerin sürekli olarak ertelenmesine ve tamamlanmamış projelerin birikmesine neden olur^[2].

Erteleme Hastalığı Kimlerde Görülür?

Erteleme hastalığı herhangi bir cinsiyet veya yaş aralığıyla sınırlı olmayan bir durumdur. Buna karşın belirli özelliklere sahip bireylerde daha sık görülebilir. Bu özellikler arasında zaman yönetiminde zorluk çekme, planlama, düzenleme konusunda sıkıntılar yaşama, üşengeç yapıya sahip olma ile dürtüsellik özellikleri öne çıkar. Ayrıca kronik erteleme sorunu olan bireylerde dikkat dağınıklığına bağlı planlama problemleri, odaklanma zorlukları ve kötü zaman yönetimi eğilimleri gözlenebilir.

Mükemmeliyetçilik de erteleme hastalığına sahip olan bireylerde sıkça görülen özelliktir. Mükemmel bir iş çıkaramamaktan korkmak, işleri ertelemeyi tetikleyebilir. Öte yandan yapılması gereken işi zor bulmak veya nasıl yapılacağını bilememek de motivasyon eksikliği ile sürekli ertelemeye yol açabilir.

Erteleme hastalığı ergenlik döneminde okul yaşamında başlayabilir ve yetişkinlikte iş hayatında da sıkça karşılaşılan bir durumdur. İş hayatında ertelemeye eğilimli olan bireyler genellikle sevmedikleri, kendilerine uygun olmayan veya yetersiz olduklarını düşündükleri işler nedeniyle kronik ertelemeye sahip olabilirler.

Erteleme hastalığına sahip olan bireylerin çevrelerince tembellik olarak algılanabilmesi, kendi kronik ertelemelerini fark edememeleri mümkündür. Bu sebeple bireyin kendi hastalığının farkında olması ve sürekli ertelemenin neden olduğu zararı anlaması tedavi süreci için son derece önemlidir^[3].

Erteleme Hastalığı Nasıl Yenilir?

Erteleme hastalığıyla mücadele etmek ve bu davranışı yenmek için bazı davranış modelleri geliştirebilirsiniz. Bunlar şu şekilde özetlenebilir:

Büyük Resmi Görün

İnsanlar genellikle hızlı sonuç alabilecekleri konularda daha kolay harekete geçerler. Olumlu sonuçları hayal etmek, kişilerin odaklanmasını kolaylaştırır, işi tamamlamak için gerekli enerjiyi sağlar. Fakat uzun vadeli getirileri olan konularda durum farklıdır. İnsanlar, sonucun faydalarını uzun vadede görecekleri veya tam olarak ne getiri elde edeceklerini bilmedikleri durumlarda odaklarını kaybedebilirler. Bu sorunu aşmanın yolu, bakış açınızı değiştirmektir. Harcadığınız her çabanın boşa gitmediğini, attığınız her adımın hedefe doğru bir taş olduğunu hayal etmek, motivasyonunuzu artıran önemli bir faktördür. Dolayısıyla, hedefinizi başardığınızda hissedeceğiniz mutluluğu hayal etmek bir anlamda büyük resmi görmek olabilir.

En Kolay Olandan Başlayın

Bir görevi tamamlamak için en zor adım genellikle işe başlamaktır. İşte bu noktada “Başlamak bitirmenin yarısıdır” sözü anlamını bulur. Uzmanlar, yeni göreve başlamak için duygusal ve psikolojik olarak direnç gösterdiğimizi belirtir. Bu direnç, işin büyüklüğü ile zorluğu düşünüldükçe artar ve sonunda işe başlamak neredeyse imkansız hale gelir. Bu nedenle, psikolojik olarak hazır olmak, direnci azaltmak açısından büyük önem taşır.

Uzmanlar, işe en kolay kısmından başlamanın, gerekli itme kuvvetini getireceğini söyler. Bir kez harekete geçtiğinizde, adımları tamamladıkça motive olacak, devam etmek için gerekli gücü kendinizde bulacaksınız. Bu bilimsel olarak kanıtlanmış bir yaklaşımdır.

İşleri Küçük Parçalara Ayırın

Erteleme hastalığıyla mücadele ederken, görevleri küçük parçalara ayırmak oldukça etkili bir yöntemdir. İşin büyüklüğü ve karmaşıklığıyla başa çıkmak yerine, görevleri daha küçük, daha yönetilebilir parçalara bölerek yaklaşmak daha etkili bir stratejidir.

İşe başlamadan önce, o işin tamamını düşünmek, gözlemlemek genellikle korkutucu ve sıkıcı gelebilir. Beyin bu durumda ertelemeyi bir çözüm olarak görür ve işi ertelemeye yönelir. Ancak görevleri küçük parçalara ayırmak bu korkutucu etkiyi azaltır.

Görevlerin küçük parçalara ayrılması, başlamayı kolaylaştırır. Çünkü her bir parça daha yönetilebilir hale gelir. Küçük adımlar atarak işe başlamak, motivasyonu artırır. Hatta zamanla her bir parça tamamlandığında başarı hissi oluşur. Bu başarı hissi, devam etme isteğini tetikler ve motive eder.

Dikkat Dağıtan Her Şeyi Çevrenizden Uzaklaştırın

Eğer çalışırken sık sık dikkatinizin dağıldığını ve kendinizi başka konularla uğraşırken bulduğunuzu fark ediyorsanız, dikkat dağıtıcı etkenlere bariyer koyabilirsiniz. Bu durum sadece cep telefonu, internet gibi dikkat dağıtıcı faktörlerin kontrol altına alınması anlamına gelmez, aynı zamanda insan faktörünün de göz önünde bulundurulması gerekir. Önceden planlama yaparak, insanların size müdahale etmesini engellemek veya gerektiğinde bir süreliğine yalnız kalmak için ortam oluşturmak önemlidir.

Dikkatinizi dağıtabilecek içsel düşünceleri yönetmek de önemlidir. Zihninizi işe odaklamak için meditasyon veya derin nefes alma gibi tekniklerden faydalanabilirsiniz. Ayrıca çalışma sürenizi belirli aralıklarla bölüp kısa molalar vermek, dikkatinizi yüksek seviyede tutmanıza yardımcı olabilir.

Optimum Çalışma Ortamı Yaratın

Çalışma ortamının herkes için aynı şekilde ideal olduğu düşüncesi yanlıştır. Uzmanlar, yapılan araştırmalarla birlikte çalışma ortamının kişiden kişiye değişebileceğini vurgular. Bazı insanlar sessiz ortamlarda daha iyi odaklanırken, diğerleri için sessizlik sıkıcı olabilir, motivasyonlarını düşürebilir. Bazıları için ise hafif arka plan sesi veya müzik çalışmayı daha verimli hale getirebilir.

Ertelemeyi yenme konusunda kişilere kendi uygun çalışma çevrelerini keşfetmeleri önerilir. Kendinize en iyi çalışma ortamını belirlemek için deneme yanılma yöntemini kullanabilirsiniz. Belki sessiz bir kütüphane veya çalışma odası sizin için ideal olabilir. Bazıları içinse kafe gibi bir ortam daha uygun gelebilir. Bazı insanlar, çalışma grupları veya ortak çalışma mekanlarında daha iyi motive olabilir.

Bunların yanı sıra çalışma ortamınızı düzenlemek de önemlidir. Sizi motive eden veya odaklanmanızı kolaylaştıran nesneleri, bitirmeniz gereken görevlere yönlendiren notlar veya hatırlatıcılar gibi araçları kullanabilirsiniz. Bu şekilde çalışma ortamınızı kendi ihtiyaçlarınız ile tercihlerinize göre düzenleyerek verimliliği artırabilirsiniz.

Kendinize Özel Ödüller Belirleyin

Çalışmalarınızı motive etmek ve ertelemeyi yenmek için kendinize ödüller koymak etkili bir yöntemdir. Yapmanız gereken işi bölümlere ayırın. Her tamamladığınız bölüm veya hedef için kendinize küçük ödüller belirleyin. Daha sonra bunları şımartıcı nitelikte seçin. Bu ödüller, sizin için motivasyon kaynağı olacaktır.

Ödüller, beyinde olumlu tepki yaratır, motivasyonu artırır. Tamamladığınız görevin ardından kendinizi ödüllendirerek, beyninizdeki olumlu bağlantıları güçlendirirsiniz. Örneğin, bir görevi tamamladıktan sonra kendinize biraz zaman ayırarak hoşlandığınız aktiviteyle ilgilenmek, sevdiğiniz bir yiyeceği yemek veya biraz dinlenmek gibi ödüller belirleyebilirsiniz.

Bu ödüller, size hem kısa vadeli motivasyon sağlar hem de çalışma sürecini daha keyifli hale getirir. Kendinizi şımartarak, beyinde mutluluk hormonu olan endorfin salgısını tetiklersiniz. Bu hormon, enerjiyi artırır, stresi azaltır. Genel olarak çalışma performansınızı olumlu yönde etkiler.

Burada önemli olan nokta, ödüllerin dengeli ve gerçekçi olmasıdır. Hedeflediğiniz görevleri tamamladığınızda kendinizi ödüllendirmek motive edici olacaktır. Fakat ödüllerin çalışma sürecini aşırı şekilde kesintiye uğratmaması veya hedeflerin göz ardı edilmesine neden olmaması önemlidir.

Mükemmel Olmaya Çalışmayı Bırakın

Mükemmeliyetçilik, işin veya görevin hatasız ve mükemmel olmasını hedefleyen bir tutumdur. Fakat mükemmeliyetçi olma hali sıklıkla erteleme ile motivasyon kaybına yol açabilir. Çünkü mükemmeliyetçiler, kusursuz olmayı hedefledikleri için başarısızlık veya hata yapma korkusuyla mücadele ederler. Bu durum ise işin yapılmasını engelleyerek verimliliği düşürebilir.

Hata yapma korkusuyla başa çıkabilmek için, hataların doğal bir süreç olduğunu kabul etmek önemlidir. Hatalardan ders çıkararak öğrenme ve gelişme fırsatı olduğunu unutmamak gerekir. İşe başlarken, mükemmeliyetçilik yerine daha gerçekçi bakış açısı benimsemek önemlidir. Mükemmeliyetçilik yerine, ilerleme kaydetme ile sürekli gelişmeyi hedefleyen bir tutum benimsemek önemlidir.

Bir işi tamamlamak için kendinizi sürekli olarak eleştirmek yerine, hedeflediğiniz sonucu elde etmek için adımlar atmaya odaklanın. Hata yapma ihtimalini göze alarak hareket edin, her deneyimden öğrenmeyi amaçlayın. Kendinize gerçekçi beklentiler belirleyin ve ilerlemenin, mükemmeliyetçilikten daha değerli olduğunu anlayın.

Ertelemenin ciddi sonuçları olabileceği ve günlük hayatı, iş hayatını, hedefleri ile sosyal ilişkileri olumsuz etkileyebileceği unutulmamalıdır. Buna karşın erteleme hastalığı sebepleri tespit edilerek, bunların üstesinden gelmek de mümkündür. Bireyin bu durumu kabul etmesi, psikolog desteği alması, erteleme davranışının altında yatan sebepleri keşfederek çözüm üretmesi önemlidir. Böylelikle kişi daha verimli bir yaşam sürdürebilir ve ertelemenin olumsuz etkilerinden kurtulabilir.