E-Spor Hakkında Her Şey

E-Spor Nedir?

Oyunlardaki takma adını, bilgisayar donanım üreticilerinin kullanması için verecek kadar ünlenen Fatal1ty’nin veya “Atari salonu” takıntısını profesyonel oyunculuk arenasına taşıyıp efsanevi Street Fighter Alpha 3 hamleleriyle milyonların saygısını kazanan Daigo’nun kulaklarını çınlatmadan önce e-spor kavramından biraz söz etmek gerekiyor^[1].

Elektronik spor anlamına gelen ve “elektronik” kelimesinin ilk harfinin, “spor” sözcüğüne eklenmesiyle oluşturulan e-spor (espor, eSpor gibi kullanımları da mevcut) tanımı itibarıyla bir yarışmayı temsil eder. Rekabet odaklı video oyunlarının, belli başlı kurallar çerçevesinde, bir karşılaşma şeklinde ve seyirciler eşliğinde oynanması, e-spor olarak nitelendirilir. Bugün; MOBA (multiplayer online battle arena-çok oyunculu çevrim içi savaş meydanı), FPS (first-person shooter-birinci şahıs atıcı), RTS (real-time strategy-gerçek zamanlı strateji) gibi pek çok oyun türünde e-spor turnuvaları düzenleniyor. Katılımcılar ya da bir başka deyişle profesyonel e-sporcular/siberatletler, takım veya bireysel olarak oyunlardaki hünerlerini, çelik gibi sinirlerini ve elbette gençliklerinin de sağladığı üstün reflekslerini, oyun sahalarında gösteriyor. e-spor oyuncularının yaşlarına özellikle vurgu yaptık, zira 20’li yaşlarından önce sahalara çıkan gençler, 20’lerinin başlarında yerlerini, yeni oyunculara bırakmaktalar.

Ne video oyunlarının ne de video oyunculuğun bugünkü kadar yaygın olmadığı 1970’ler, e-spor kavramının filizlenmesine vesile olan bir dizi yarışmaya ev sahipliği yaptı. Tarihte bilinen ve kayda geçen ilk e-spor müsabakası, ABD’nin ünlü üniversitelerinden Stanford’da yapılan “Spacewar” oyunu turnuvası oldu. Kazananlara, bugünün e-spor karşılaşmalarındaki ödüllere kıyasla oldukça mütevazı bir ödül olan Rolling Stone dergisine bir yıllık abonelik hediyesi sunan yarışma, e-spor kavramının ilk örneğiydi ama tabii ki sonuncusu olmadı.

Netflix’te yayımlanan “Hi Score Girl” adlı anime serisini izleyenlerin de yabancı olmayacağı üzere 1974 yılında, Japonya’da, bugünün oyun devlerinden Sega’nın düzenlediği All Japan TV Game Championships düzenlendi. Japonya genelinde üç yüz merkezde turnuvalar yapıldı ve kazananlara renkli televizyon, kaset kaydedici gibi dönemin en etkileyici elektronik cihazlardan bazıları hediye edildi. Her ne kadar Türkiye’ye 1980’lerin sonu 1990’ların başlarında gelse de ABD’deki arcade salonlarının (Türkiye’de hâlâ Atari salonu olarak bilinir) coştuğu 1970’lerin sonunda, Taito tarafından üretilen Space Invaders adlı oyun, yüksek skor peşinde koşan gençlerin kendilerini, Space Invaders Championship etkinliği içinde bulmalarını sağladı. 1980 yılında düzenlenen şampiyonaya ABD’den on binden fazla oyuncu katıldı. Ancak e-sporun popülerleşmesi için biraz daha zaman gerekiyordu^[2].

E-Spor Ne Zaman Popülerleşti?

Arcade salonlarının demirbaşları arasına adını yazdıran ve en büyük rakibi Mortal Kombat ile birlikte bugünlere kadar varlığını sürdüren Street Fighter serisinin 1991 çıkışlı ikinci oyunu, o zamanlar adı henüz konmamış e-spor anlayışının daha da bilinirlik kazanmasını sağladı. 1970’lerin sonu 1980’lerin başlarında arcade salonlarında boy gösteren video oyunlarının temel özelliği, bir oyuncu tarafından elde edilen skorun, bir başka oyuncu tarafından geçilmeye çalışılması üzerine kuruluyken Street Fighter II, oyuncuların yüz yüze (fiziksel olarak yan yana), gerçek zamanlı olarak ve seyirciler karşısında, tam da e-spor tanımına uygun şekilde müsabaka yapmalarını sağlıyordu. Yazının başlarında kulağını çınlattığımız Japon Daigo da 1996 yılında kurulan ve sadece dövüş oyunları odaklı karşılaşmaların düzenlendiği Evolution Championship Series (EVO) e spor turnuvalarının aranan ismiydi.

1990’ların başlarından itibaren başta ABD’de dalga dalga yayılan e-spor etkinlikleri, gerçek anlamda üç boyutlu devrimi gerçekleştiren 1993 çıkışlı Doom ile bambaşka bir boyut kazandı. Oyuncuların aynı anda birbirlerine karşı kıyasıya mücadeleye giriştikleri Doom Deathmatch modu, oyun dünyasına bomba gibi düşerken ilerleyen yıllarda piyasaya çıkan diğer yapımlar da Cyberathlete Professional League (CPL), QuakeCon ve Professional Gamers League gibi turnuvaların ortaya çıkmasını sağladı. Dönemin gazetelerindeki teknoloji eklerinde, teknoloji dergilerinde ve web sitelerinde bu turnuvalara dair yapılan e spor haberleri, ucundan kıyısından e-spor konusunu duyan ama zihinlerindeki “e spor nedir?” sorusuna tam bir yanıt bulamamış kitlelerin, bu kavramla tanışmalarını sağladı. Hatta bununla da kalmayıp düzenlenen turnuvaları, imkânları çerçevesinde takip etmelerinde bile etkili oldu.

Ancak e-spor konusunun tam bir kırılma yaşaması, hiç şüphesiz geniş bant internet olanaklarının yaygınlaşması ve oyuncuların, evlerinden, dünyanın dört bir yanındaki diğer oyuncularla “kapışmaya” başlamasıyla mümkün oldu. Buna bir de Güney Kore’de yaşanan Asya finans kriziyle işsiz kalıp kendini internet kafelerde oyun oynamaya veren sayısız insanın, 2000 yılında bugünkü adıyla “Kore E-Spor Derneği”nin kurulmasına vesile olması eklenince, e-spor kavramının popülerleşmesi hızlandı. 2000’lerin ilk yıllarından günümüze kadar uzanan zaman diliminde, hâlâ en popüler e-spor oyunları arasında isimleri anılan Counter-Strike, Dota gibi pek çok oyunun ilk sürümleri, dönemin e-spor turnuvalarında kullanıldı. e-sporun zirveye ulaşmasında başat rolde bulunan ise Dota 2’den ilham alınarak tasarlanan ancak daha kolay kavranıp oynanabilen Riot Games imzalı League of Legends oyunu oldu^[3]. Kısaca LoL olarak isimlendirilen yapım, milyonlarca oyuncuyu peşinden sürüklerken hem dünya genelinde hem de Türkiye özelinde önemli başarılara imza atacak e-spor takımlarının kurulmasına zemin hazırladı.

E-Sporun Dünyadaki ve Türkiye’deki Yeri

Geleneksel sporlara ilgi duymayan geniş kitlelerin bile en azından final karşılaşmalarını izleyerek keyifli zaman geçirmelerini sağlayan e-spor karşılaşmaları, her geçen yıl dünya çapında daha fazla kişi tarafından takip ediliyor. Hatta bazı üniversiteler tarafından sunulan makalelere göre en sevilen spor karşılaşmalarının hemen arkasından gelen e-spor müsabaka yayınlarının birkaç yıl içinde daha çok sayıda kullanıcı tarafından izlenmesi bekleniyor. Bugünün izlenme sayıları bile e-spor konusuna ne kadar büyük bir ilgi duyulduğunu gösteriyor^[4][5].

Yalnızca izleyici koltuğunda oturmakla yetinmeyen ve oyunlardaki bireysel becerilerini, dijital sahalarda göstermeyi hedefleyen oyun tutkunları da dünyanın önde gelen takımlarına girmeyi deneyerek kendi kariyerlerini inşa etmeye başladı. Dota 2 oyuncusu n0tail takma isimli Johan Sundstein, oyundaki performansı sayesinde kariyeri boyunca 7 milyon dolar kazanç elde ederken e-sporun yeni yeni kitlelerce kabul görmeye başladığı 2000’lerin başlarında, Fatal1ty takma isimli Jonathan Wendel, FPS türü yapımlarda fırtınalar estirdi ve adını efsaneler arasına yazdırdı. Bugün de hem kazançları hem de takımlarındaki başarılarıyla adından söz ettiren birçok profesyonel e-spor oyuncusu bulunuyor. Arkasına büyük teknoloji şirketlerini, spor organizasyonlarını ve çeşitli sponsorları alarak bünyesinde bulunan e-spor oyuncularıyla dünyanın en iyisi olmaya gayret eden e-spor takımlarının sayısı da her geçen gün artıyor. Yalnızca liquipedia sayfalarında gezinerek bile çok sayıda rekabetçi oyunda mücadele veren onlarca takıma denk gelinebiliyor.

Dünyanın genelinde yaygın şekilde kabul gören e-spor organizasyonları, takımları ve oyuncuları, Türkiye’deki müsabık oyuncuları da heyecanlandırdı. 2000’li yılların başlarında yeşeren yerli e-sporculuk müessesesine dâhil olan takımlar, Counter-Strike ile başlayan macerasına farklı yapımlarla devam etti. İlerleyen yıllarda bağımsız takımlara ek olarak Türkiye’nin önde gelen spor kulüplerinin adlarını taşıyan e-spor takımları da kuruldu. 2010’lu yılları hızlı geçiren Türk e-spor camiası, 2018 yılında kurulan Türkiye E-Spor Federasyonu (TESFED) ile devlet tarafından da resmî olarak tanınmış oldu. SuperMassive Blaze, Dark Passage, Fire Flux Esports, BBL Esports gibi birçok e-spor takımı, kariyerleri boyunca önemli başarılara imza attı.

En Popüler E-Spor Oyunları

Yıllar içinde oyuncu profilleri de oyun alışkanlıkları da değişiklik gösterse de geçmişten bugüne uzanan bazı oyunların devamı niteliğindeki yapımlar, hâlâ popülerliğini koruyor ve e-spor turnuvalarında kendine yer buluyor. Ünlü oyun stüdyoları tarafından hazırlanan ve oyuncuların beğenisine sunulan kimi oyunlar ise doğrudan doğruya e-spor turnuvaları için biçilmiş kaftan olarak değerlendiriliyor. Bu oyunlarından bazılarına değinmek yararlı olabilir.

League of Legends: Riot Games’in hazırladığı ve MOBA türünün en önemli temsilcilerinden biri görülen LoL kısaltma isimli oyun, 2009’dan bu yana varlığını sürdürüyor. Her yıl düzenlenen League of Legends World Championship turnuvası, çevrim içi olarak en çok izlenen karşılaşmalar arasında yer alıyor.

PUBG: Battlegrounds: Hayatına, geliştiricisinin “PlayerUnknown” şeklindeki takma adını da içerek şekilde başlayan ve adı daha sonra PUBG: Battlegrounds şeklinde değiştirilen battle royale türü oyun, kariyerini, e-sporculuk üzerine inşa etmek isteyenler kadar battle royale türüne meraklı olanların da favorisi.

Counter Strike: Global Offensive: Bir Half-Life modu olarak başlayıp Valve’ın akıllıca hamlesiyle başlı başına bir oyun serisine dönüşen Counter-Strike’ın en güncel sürümü Global Offensive, taktik FPS türünün en başarılı örneklerinden biri.

Dota 2: Counter-Strike serisi gibi bir oyun modu olan Defense of the Ancients’ın devam oyunu niteliğindeki Valve imzalı Dota 2, MOBA türünün dünya çapında bilinirlik kazanmasını mümkün kılan en önemli oyun olarak tanımlanabilir.

Fortnite: Unreal Engine adlı oyun motoruyla oyun dünyasını âdeta baştan yaratan Epic Games’in en sevilen oyunlarından Fortnite, şirin grafiklerine karşın sürükleyici oynanışa sahip battle royale türü oyunlardan. Epic’in dünyaca ünlü sanatçılarla oyun içi çeşitli etkinlikler yapması, yapımın popülerliğini hayli artırdı.

Overwatch: Yazının hazırlandığı dönem itibarıyla oyun tutkunları, Overwatch 2 ile zaman geçirmeye başlamış olsa da Fortnite’ın animasyon filmi tadındaki görsellerini alıp FPS unsurlarıyla aynı potada başarıyla eriten Blizzard Entertainment imzalı Overwatch, e-spor tarafında da epey beğeniliyor.

Call of Duty Serisi: 2000’lerin başından bu yana dünyanın en çok satan video oyunları arasına adını yazdıran Call of Duty serisi, oyunun yayıncısı konumundaki Acitivision’ın da teşvikiyle kendi ligini oluşturdu ve dünyanın en önemli e-spor oyunlarından birine dönüştü.

Hearthstone: Blizzard Entertainment’ın bir diğer e-spor oyunu Hearthstone, dijital kart oyunu şeklinde tanımlansa da türün uzmanlarının sürükleyici karşılaşmalara hayat verdiği bir e-spor oyunu olmayı başarıyor.

Apex Legends; FPS tutkunlarını ilk oyunuyla şoka uğratıp ikinci oyunuyla mest eden Titanfall serisiyle organik bağları olan Apex Legends, battle royale türüne kazandırdığı hız ve etkileyicilikle oyuncuların takdirini kazanıp e-spor liglerinin vazgeçilmezi hâline geldi.

Bugünden milyonlarca oyuncuyu peşinden sürükleyen e-spor takipçilerinin sayısının, Türkiye’de de dünyada da hızla artacağı kesin gibi görünüyor. Siz de bu tür etkinliklere ilgiliyseniz, Türkiye ve dünyanın önde gelen e-spor yayıncılarını takip edebilir, dilerseniz turnuvalarda yer verilen yapımları siz de deneyimleyebilirsiniz.