F1 Teknik Terimler Sözlüğü
Formula 1, dünya genelinde olduğu gibi Türkiye’de de en popüler motor sporları arasında yer alır. Özellikle 2020 yılında Türkiye Grand Prix’inin takvimde yer alması ile birlikte ülkemizde daha fazla merak uyandırmaya başlayan bu spor dalı, kendine özgü bir dile sahiptir. Hem yeni başlayanların hem de uzun süredir Formula takipçisi olanların bilmesi gereken özel F1 terimleri, yarışların daha iyi anlaşılmasını sağlar. Seyir zevkini artıracak terimleri bir araya getirdiğimiz bu rehber sayesinde F1 hakkında bir TV yorumcusu gibi değerlendirme yapmaya hazır mısınız?

İÇİNDEKİLER
F1’de Kullanılan Temel Terimler
1. Apex (Tepe Noktası)
Formula 1 pilotlarının virajlarda üstünlük elde etmek için hedefledikleri bu çizgi, virajların ideal merkez noktasıdır. Merkezkaç noktası ile optimum ilişkinin tesis edildiği yol çizgisinde hız kaybı minimum seviyededir[1].Böylece araç savrulmasının önüne geçilmeye çalışılır[2].
2. Blokaj
Pilotlar yarış sırasında ideal fren noktasını kaçırdıklarında ya da aniden herhangi bir tehlikenin ortaya çıkması durumunda yavaşlamak için sert fren yapar. Bu sırada tekerler kilitlenerek kaymaya başlar[2]. F1 dilinde bu durum blokaj olarak ifade edilir.
3. Çakıl Havuzu
Pistten çıkan araçları durdurmak ve bariyerlere çarpmalarını önlemek için tasarlanan hız düşürücü güvenlik alanıdır.

4. Downforce
Türkçe’de yere basma kuvveti olarak tanımlanabilen terim araçların ileri doğru hareketi sırasında aerodinamik etkiler sebebi ile zemine uygulanan kuvveti ifade eder. Araçların hem çekiş gücünü hem de virajlardaki yol tutuşunu optimize etmek için kullanılır[1].
5. Kokpit
Pilotların yarış süresi boyunca araç içindeyken bulundukları bölümün adıdır. Çıkarılabilir forma sahip olan koltuklar her pilota özel kalıp ile tasarlanır[2]. Pilot kokpitteyken yalnızca elini, ayağını ve kaskını hareket ettirme imkanına sahip olur.

6. G-Force (G Kuvveti)
Hız ve yön değişikliklerinin yüksek olduğu anlarda artan yerçekimi kuvvetine eşdeğer olan fiziksel bir kuvveti ifade eder[1]. Pilotlar viraj alırken, hız yükseltirken ya da ani frenlemelerde farklı seviyelerde G kuvvetine maruz kalabilir. Bu kuvvet özellikle baş ve boyun bölgesine fazla güç binmesine sebep olabilir[2].
7. Güvenlik Aracı
Yarış arabalarının yavaşlamasını gerektirecek herhangi bir sorun çıkması durumunda pitlerden çağrılan ve ilk sırada giden arabanın önünde ilerleyen parkur aracıdır.
8. Halo
Yarış pilotlarını dışarıdan gelebilecek herhangi bir darbe ve zarara karşı korumak amacı ile kokpit üzerinde bulunan ve özel alaşıma sahip olan halka şeklindeki parça. 2018 yılı itibariyle kullanılmaya başlayan Halo pek çok ciddi yaralanmanın önüne geçilmesini sağlamıştır.
9. Kerb
Yarış pistindeki virajların hem iç hem de dış kısımlarına yerleştirilerek sürüş pilotlarının hızlarının düşürülmesine ve pist sınırları içinde kalmalarına yardımcı olan tümsek kısımdır.
10. Padok
Ekip nakliye araçlarının ve karavanlarının tutulduğu, çukurların arkasında kalan kapalı bir alandır. Halk kabul edilmez[1].
11. Pit Duvarı
Takım sahibi ile birlikte yönetici ve mühendislerin yarış boyunca bulundukları, izleme monitörlerini yağmur ve güneş gibi dış etkilerden korudukları ve pilotlarla iletişime geçtiklerleri tente altındaki bir alandır.

12. Pit Stop
Formula 1 araçlarının yarış esnasında lastik yenileme gibi sebeplerle takım garajına yaptıkları kısa süreli ziyarettir.

13. Spin
Yarış otomobillerinin pilot hatasının yanı sıra hava koşulları ya da zemin gibi dış etkenlerden kaynaklı olarak kontrolden çıkması ve kendi etrafında dönmesi durumudur.
14. Şikan
Yüksek hızlı virajlardan hemen önce araçların hızını düşürmek için devreye sokulan alternatif yönlü bir köşe sırasıdır. Şikanlar pist güvenliği açısından çeşitli fonksiyonlar üstlenir[2].
15. Understeer
Formula araçlarının arka bölümünde öne oranla daha yüksek baska kuvveti ve tutunma olmasıdır. İleri seviyede olduğunda alta giren havanın da etkisi ile direksiyona hakim olmak zorlaşır ve sonrasında aracın ön kısmı zeminden yükselir.
16. Lastik Hamuru
C1-C5 arası numaraya sahip olan lastik hamurları farklı yapılara sahiptir. Hızlı tur atmayı sağlayan yumuşak lastiklerde aşınma yüksek olur. Sert hamurlarda aşınma daha azdır anca tur atma hızını yavaşlatır. Orta hamur ise en dengelisi olarak değerlendirilebilir. Yarışlarda bu 3 tür lastik ile birlikte yağmur lastikleri de hazır bekletilir.
17. Out-brake
Çok geç ya da yumuşak fren yaparak bir virajı aşan sürücüyü tanımlamak için tercih edilen bir terimdir. Sollama hamleleri esnasında yapılan yaygın bir hata olarak değerlendirilir[1].

F1’de Strateji ve Taktik Terimler
1. %107 Kuralı
En yüksek hıza sahip Q1 süresinin %107’si içinde tur atamamış olan sürücülerin sıralama turunun ilk aşamasında yarışa başlamasına müsaade edilmez. Ancak, bir sürücü antrenman sırasında uygun bir zaman ayarlaması gibi istisnai bir duruma sahip ise görevliler tarafından aracın çalışmasına izin verilebilir[1].
2. Formasyon Turu
Isınma turu ya da geçit töreni turu olarak da bilinen bu periyot yarış öncesi araçların pistte attıkları bir turdur. Genellikle bu süreç araç lastiklerini ısıtarak yarışa hazırlamak için kullanılır.
3. Grid
Sıralama turu sonrasında belirlenen sonuçlara göre yarışta yer alacak araçların yarışa başlayacakları alanı ifade eder. Bu alan yarış öncesinde belirlenir.

4. Slipstream (Hava Koridoru)
Bir pilotun öndeki araca yaklaşıp arka kanadı arkasına eğilerek gövde üzerindeki sürtünmenin azalmasından faydalanabildiği ve bir sonraki viraj öncesi drag yarış otomobili ile geçerek maksimum hız elde etmeyi hedeflediği sürüş taktiğidir.
5. Parc Ferme
Sıralama turu ve yarış sonrasında arabalar sürülürken yarış görevlilerinin sıkı denetimi dışında hiçbir takım üyesinin araçlara dokunmasına izin verilmediği çitle çevrili alandır. Aynı zamanda kapalı park kuralı olarak da tanımlanabilir[2].
6. Pole Position
Sıralama turlarında en yüksek hızda tur süresi kaydetmeyi başaran sürüş pilotuna başlangıç için verilen birincilik pozisyonudur.
7. Sektör
Zamanlama takibinin daha iyi yapılabilmesi için pist, her bir turun yaklaşık olarak üçte birini oluşturan üç bölüme ayrılır. Resmi olarak bu bölümler Sektör 1, Sektör 2 ve Sektör 3 olarak ifade edilir[1].
8. Takım Emirleri
Yarışın ya da şampiyonun durumuna göre, yarar sağlamak adına takımların yarış esnasında pilotlarına verdikleri direktiflerdir.
9. Backmarker
Genellikle yarış liderleri ile mücadele etmiş olan ve sahanın arka ucundaki bir sürücüyü tanımlamak için kullanılan terimdir. Backmarker hızı daha yüksek olan bir F1 aracının geçmesine izin vermesi gerektiğinde mavi bayraklar ile bilgilendirilir[1].
10. Grand Prix
Bu terim yarışlardan her birine verilen isim olarak ifade edilir. Grand Prix uzunluk ve tur sayısı değişebilir. Ancak 305 km’yi kapsayan minimum sayıda tur atılması genel kuraldır.

11. Tur Bindirme
En önde giden sürüş pilotunun arkada kalanları yakalayarak geçmesini ifade eden kavramdır.
12. Dur Kalk Cezası
F1 pilotunun kural dışı bir harekette bulunması sonucunda verilen cezadır. 5 saniyelik cezalarda araca pit alanında müdahale edilebilir. Takım 5 saniye cezasında pite girmeyerek yarış sonucunda süresinin sonuna ekleme hakkına sahiptir. Ancak bu durumda araca müdahale edilmesine izin verilmez.
13. Delta Zamanı
İki farklı araç ya da tur arasındaki zaman farkını belirlemek amacı ile kullanılan bir terimdir.
14. Mareşal
Yarış sürecinin güvenli bir şekilde yürütülmesi için gerekli aksiyonları almakla sorumlu olan parkur görevlisidir. Kolluk görevlilerinin hem kendilerini hem de yarışmacıları tehlikeye atmasını önlemek için seyircileri gözlemler. Aynı zamanda itfaiye görevlisi olarak hareket etme, pistin durumu ile ilgili pilotları bilgilendirmek için kullanılan bayrakları kullanma, mahsur kalan araç ve sürücülerin pistten uzaklaştırılmasına yardım etmek gibi bir dizi görevi bulunur.
F1’de Teknoloji ve Mühendislik Terimleri
1. Aerodinamik
Formula 1 araç tasarımının ayrılmaz bir parçası olan aerodinamik, bir nesne üzerinde ve çevresinde yer alan hava akışının ilişkisini ifade eder[1]. Bu tasarım detayı sayesinde yol tutuş ve güç aktarımı maksimize edilir.
2. Airbox (Hava Kutusu)
Aracın takla çemberi olarak hizmet eden hava kutusu, sürücünün başının yukarısında yer alan hava girişidir[1].

3. Otoklav
Formula 1 otomobillerinin üretiminde kullanılan ve birincil malzeme olan karbon fiberin sertleştirilmesi için ısı ve basınç sağlayan cihazdır.
4. DRS
Sürüklenmeyi azaltıcı sistem olarak da bilinen DRS, sürüş pilotunun arka kanatları kokpitten daha önce belirlenmiş olan iki ayar arasında ayarlamasına imkan tanır. Bu sayede aracın hızı artırılabilir. Sistemin kullanılabilirlik durumu elektronik olarak yönetilir. Eğer pilot ıslak hava lastikleri kullanmıyor ise sistem antrenmanlar ya da sıralama turlarında herhangi bir zaman diliminde kullanılabilir. Ancak yarış anında bir sürüş pilotu diğer bir aracın arkasında bir saniyeden az mesafede olduğunda etkinleştirilebilir. Pilot fren yaptığında devre dışı bırakılan sistem, KERS beraberinde sollamayı artırmak için dizayn edilir ve KERS kadar zorunlu değildir[1].

5. ERS
Enerji geri kazanımları ifadesinin kısaltması olan ERS, atık enerjisi ile birlikte atık kinetik enerjiyi kullanan motor jeneratörlerinden meydana gelir. Bu enerji depolanarak aracı hareket ettirmek için kullanılır. Bir F1 aracında iki adet ERS bulunur. Sistem tur başına yaklaşık olarak 33 saniye boyunca 120 kw güç sağlayabilme kapasitesi ile F1 aracına ivme kazandırır[1].
6. Şasi
Araçların lastik, süspansiyon ve motor gibi aksamlarının üzerine yerleştirildiği bu ana gövde günlük hayattan da bilinen bir kavramdır. Son yıllarda şasi üretiminde monokok kompozit karbon malzeme tercih edilerek araçların hafifliği ve dayanıklılığı artırılır[2].

7. Telemetri
Mühendislerin ilgili F1 otomobilinin hareketlerini takip edebilmesi için motor ve şasi ile ilgili olan verileri pit garajında konumlandırılmış olan bilgisayarlara ileten sistemdir.
8. Tork
Bir motorun esnekliğini ve döndürme kuvvetini ifade eden kavramdır. Yüksek torklu motora sahip olan araçlar, düşük motor gücüne sahip olsa bile pistte daha hızlı olabilir. Tork gücünün yüksek olması iyi bir tur süresi için virajlarda hızlanmanın gerektiği pistlerde önem taşır[1].
9. CAD
Bilgisayar destekli tasarımın kısaltması olan bir terimdir. F1 otomobillerinin tasarlanması için kullanılan yöntemi ifade eder.
10. CFD
Hesaplamalı akışkanlar dinamiğinin kısaltmasıdır ve aerodinamik hava akışını tahmin edebilmek için karmaşık simülasyon kullanan araç F1 tasarımcılarının tercihidir. Normalde ise geleneksel rüzgar tüneli araştırması ile beraber kullanımı tercih edilir[1].

11. Coanda Etkisi
Formula aerodinamik uzmanlarının hava akışını egzoz çıkışından arka difüzör gibi belirli alanlara yönlendirebilmesi için kullandıkları etkidir.
F1 yarış terimleri oldukça geniş bir kapsama sahiptir. En sık kullanılan F1 terim ve terminolojileri hakkında bilgi sahibi olarak Formula keyfini doyasıya yaşamanız mümkün. Tam da bu noktada terimleri öğrenmeyi kolaylaştırmak amacı ile hazırlanan F1 sözlüğü size yardımcı olabilir.
12. ECU
F1 araçlarının motor ve vites kutusu dahil olmak üzere tüm elektrik devrelerini kontrol eden ve standart bir birim olan “Elektronik Kontrol Birimi”nin kısaltmasıdır.
ÖNE ÇIKANLAR

Kilo kontrolü, sağlıklı yaşam tarzının sürdürülmesi için kritik bir unsurdur. Kiloyu dengelemek; genetik yapı, yaş, cinsiyet, yaşam biçimi ve çevresel etkenler gibi birçok faktörden etkilenir. Bu noktalar bazen kilo yönetimini zorlaştırsa da dengeli beslenme ve düzenli fiziksel aktivite, sağlığı desteklemek ve kilo …

Hemen hemen herkesin günlük yaşamında karşılaştığı sürekli açlık hissi, neden kaynaklandığını tam olarak anlamakta zorlanılan bir durumdur. Gün boyunca düzenli öğünler tüketmenize rağmen açlık hissetmeye devam ediyorsanız, bu durumun arkasında birden fazla neden olabilir. Vücudun açlık sinyallerini tetikleyen …

İnsanlık, yüzyıllardır gençliği ve sağlığı korumanın sırlarını arar durur. Günümüzde bu arayış, bilimsel araştırmalar ve teknolojik gelişmeler sayesinde hiç olmadığı kadar ileri bir noktaya ulaşmıştır. Harvard Üniversitesi’nde genetik profesörü olan Dr. David Sinclair, yaşlanma sürecini anlamak ve yavaş…