Zerdeçal Nedir? Zerdeçalın Faydaları Nelerdir?

Zerdeçal Nedir?

Zerdeçal veya bilimsel adı ile “Curcuma longa” yaprakları ve kökleri olan çok yıllık bir bitkidir. Kökler, bitkinin en değerli kısmıdır çünkü bu kısımlar turmerik olarak bilinen ve zerdeçalın çeşitli yararlarını sağlayan aktif bileşeni içerir. Zerdeçal, zencefilgiller ailesinden bir bitki türüdür ve genellikle Güney Asya’da yetiştirilir. Bu bitkinin tarihi kökleri, yaklaşık 4000 yıl öncesine kadar uzanır. Zerdeçalın kökleri, içinde bulundurduğu curcumin maddesi nedeniyle güçlü antioksidan ve anti-inflamatuar özelliklere sahiptir. En belirgin özelliklerinden biri de yoğun sarı rengidir. Bu özelliği yemeklerde renk verici ve lezzet arttırıcı olarak kullanılmasını sağlar.

Zerdeçalın kendine özgü, güçlü bir lezzeti ve parlak sarı rengi vardır. Bu nedenle bazen “Hint safranı” olarak da bilinir. Yemeklerde yaygın olarak kullanılan zerdeçalın karakteristik sarı rengi, birçok yemeğe ve içeceğe eklenir. Özellikle Hindistan’da, çoğu yemeğin içinde zerdeçal bulunur ve ayrıca doğal bir boya olarak da kullanılır. Zerdeçalın kullanımı sadece mutfakla sınırlı değildir. Ayurvedik tıpta zerdeçal cilt hastalıkları, karaciğer sorunları, solunum sorunları ve daha birçok sağlık sorununun tedavisi için kullanılır.

Bitkinin kökleri genellikle toz haline getirilir ve baharat olarak kullanılır. Son yıllarda zerdeçal popülaritesini artırmıştır. İnsanlar artık zerdeçalı smoothielere, çorbalara, salatalara ve hatta çaylara ekliyor. Hem baharat olarak hem de sağlık takviyesi olarak tüketilen zerdeçal çeşitli kullanımları ve kendine has lezzeti nedeniyle tüm dünyada popüler olan bir bitki.

Zerdeçalın Faydaları Nelerdir?

Zerdeçal, yüzyıllardır geleneksel Hint ve Çin tıbbında kullanılan bir bitki. Zerdeçal faydaları, içinde bulunan curcumin maddesinden gelir. Curcumin, güçlü antioksidan ve anti-inflamatuar özelliklere sahiptir. Bu sayede zerdeçal bitkisi birçok sağlık sorununa karşı koruma sağlayabilir. Zerdeçal faydaları aşağıdaki gibi sayılabilir:

Doğal Bir Anti-İnflamatuardır

Zerdeçal kurkumin içerir ve bu madde oldukça güçlü anti-enflamatuar ve antioksidan özelliklere sahiptir. Dolayısıyla zerdeçal, vücudun yabancı işgalcilerle savaşmasına yardımcı olur ve oluşan hasarları onarmada önemli bir rol oynar. Bu nedenle enflamasyonun vücudunuzdaki dokuları etkilemeye başladığı durumlar için zerdeçal tüketmek faydalı olabilir. Ülseratif kolite sahip hastalar üzerinde yapılan bir çalışmada reçeteli ilaçlarla birlikte günde 2 gram kurkumin alan kişlerde ilacı tek başına alanlara oranla bulgularının azalma miktarı daha yüksek görülmüştür^[1][2].

Hafızayı Geliştirmeye Yardımcı Olur

Yapılan bir klinik çalışmaya göre, 18 ay boyunca günde iki kez alınan 90 miligram zerdeçal demansı olmayan yetişkinlerde hafıza performansını iyileştirmeye yardımcı olmuştur^[2]. Bu nedenle araştırmacılar, zerdeçalın Alzheimer hastalığının gelişimini önlemede de bir role sahip olabileceğini düşünüyor. Bu konudaki araştırmalar sınırlı olduğundan halen dünyanın pek çok yerinde çalışmalar devam ediyor.

Ağrıları Azaltmaya Yardımcı Olur

Zerdeçal, artrit tedavisi için hem geleneksel Çin tıbbında hem de Ayurveda’da derin bir geçmişe sahiptir. Araştırmalar, zerdeçal özü almanın osteoartrit ağrısını azaltabileceğini düşünüyor^[2]. Birçok tip artrit, inflamatuar bir durumdur ve zerdeçalın anti-inflamatuar özellikleri, bu hastalığın semptomlarını hafifletebilir. Bu konuda daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyuluyor ve bazı araştırmacılar, ağrı için tek başına zerdeçala güvenilmemesi gerektiğini ifade ediyor.

Serbest Radikallerle Savaşır

Zerdeçalın antioksidan özellikleri vardır. Yapılan bir çalışma, zerdeçalın vücudunuzu serbest radikalleri nötralize ederek koruyabileceğini gösteriyor. Serbest radikallerin, yağ asitleri, proteinler veya DNA gibi önemli organik maddelerle reaksiyona girme eğilimi vardır. Başka bir çalışma daha zerdeçalın antioksidan etkilerinin diğer antioksidanların etkisini de uyarabileceğini düşündürüyor^[1][2].

Kalp Hastalığı Riskini Azaltmaya Yardımcı Olabilir

Zerdeçal, antioksidan özelliklere sahip olduğu için serbest radikallere karşı koruma sağlar. Serbest radikallerin oksidatif stresi, kalp hastalıklarının gelişiminde büyük rol oynar. İltihap ve oksidasyon azaltmaya yardımcı olması nedeniyleile zerdeçal, kalp hastalığı riskini de azaltabilir. Yapılan çalışmada, 12 hafta boyunca kurkumin takviyeleri alan sağlıklı orta yaşlı ve yaşlı yetişkinlerde yüksek tansiyonda önemli bir rol oynayan dirençli arter endotel üretimini arttığını gösteriyor. Koroner arter baypas ameliyatı geçiren 121 kişiyi inceleyen başka bir çalışmada da ameliyattan birkaç gün önce ve sonra günde 4 gram kurkumin alan grubun, hastanede kalp krizi geçirme riskinin %65 oranında azaldığı görülüyor^[2].

Depresyonla Baş Etmeye Yardımcı Olabilir

Depresyon, BDNF yani beyin-türevli nörotrofik faktör olarak bilinen bir proteinin azalmasına yol açar. Bu azalma, öğrenme ve hafızaya yardımcı olan hipokampusun küçülmesine sebep olur. Yapılan bir çalışma ise kurkuminin BDNF düzeylerini yükseltebileceğini ortaya koymuştur. Bu konu üzerine yapılan başka bir çalışma da kurkuminin depresyon semptomlarını azaltmada fluoksetin kadar etkili olabileceğini gösteriyor^[2]. Fluoksetin, bir tür antidepresandır. Zerdeçal aynı zamanda beyninizde ruh halinizi ve diğer vücut fonksiyonlarını düzenleyen kimyasallar olan serotonin ve dopamin seviyelerini arttırmaya yardımcı olabilir.

Kanserin Önlenmesinde Etkili Olabilir

Kontrolsüz hücre büyümesi olarak tanımlanan kanser, oldukça ciddi bir hastalıktır. Yapılan birkaç çalışma, zerdeçalın kanser büyümesini ve gelişimini etkilediğini göstermiştir^[1]. Zerdeçal takviyelerinden etkilendiği görülen birçok farklı kanser türü vardır. Kolorektal kansere odaklanan bir çalışmada erkeklerde kolondaki lezyon sayısında %40’lık bir azalma olduğu görülmüştür. Yapılan çalışmalara göre zerdeçal, kanserli hücrelerin ölümüne katkıda bulunabilir. Aynı zamanda tümörlerde yeni kan damarlarının büyümesini engelleyebilir ve metastazı, yani kanserin yayılmasını azaltabilir.

Alzheimer Tedavisinde Faydalı Olabilir

Bunamanın en yaygın şekillerinden olan Alzheimer için henüz bir tedavi yöntemi yoktur. Bu nedenle ilk aşamada oluşmasını önlemek çok önemlidir. Zerdeçal kan-beyin bariyerini geçebilir ve Alzheimer hastalığının ilerleme ve oluşma sürecinde çeşitli gelişmelere ışık tutabilir. Kurkuminin insanlarda Alzheimer hastalığının ilerlemesini yavaşlatabileceği ve hatta tersine çevirebileceği şu anda bilinmiyor. Bu konuda daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyuluyor.

Zerdeçal aynı zamanda bilişsel düşüşe karşı koruyabilir. Tip 2 diyabetle savaşabileceği, viral enfeksiyonlara karşı koruma sağlayabileceği, adet öncesi sendromuna karşı iyi gelebileceği, yüksek kolesterolü kontrol altında tutabileceği, huzursuz bağırsak sendromuna iyi gelebileceği, baş ağrısını hafifletebileceği ve akne oluşumunu engelleyebileceği gibi faydaları da vardır^[3][4].

Zerdeçalın Sporculara Sağladığı Faydalar

Sporcular, performanslarını artırmak, iyileştirmek ve sakatlanmaları önlemek amacıyla bazı takviyeler kullanırlar. Bu bağlamda, zerdeçal doğal bir takviye olarak öne çıkan bir alternatiftir. Zerdeçalın sporculara sağladığı faydalar:

Zerdeçaldan maksimum fayda elde etmek için doğru doz ve düzenli kullanım sporcular için önemlidir. Zerdeçal takviyeler veya zerdeçal içeren yiyecekler kullanabilirsiniz, ancak herhangi bir takviye kullanmadan önce sağlık profesyoneli veya diyetisyeninizden tavsiye almanız önemlidir.

Zerdeçalın Zararları Nelerdir?

Zerdeçal çoğu insan için çay olarak veya yemekle tüketildiğinde rahatça sindirilebilen bir besindir. Baharata alerjisi olan kişilerde ise kızarıklık, kurdeşen veya karın ağrısı gibi problemler ortaya çıkabilir.  Zerdeçal zararlarının ve yan etkilerinin büyük bir çoğunluğu hap, kapsül veya sakız gibi takviyelerde yer alan çok yüksek kurkumin konsantrasyonları ile ilgilidir.

Zerdeçal ve formüle edilmiş kurkumin ürünleri, tavsiye edilen miktarlara uyulduğunda veya cilde uygulandığında genellikle büyük problemler doğurmaz. Yine de hamilelik sırasında gıdalarda yaygın olarak bulunandan daha fazla miktarlarda kullanım güvenli olmayabilir. Aynı zamanda emziren annelerin de zerdeçal kullanımına dikkat etmesi ve takviyeler için doktorları ile görüşmesi tavsiye ediliyor.

Zerdeçalın bilinen yan etkileri ise şu şekilde sıralanabilir^[5]:

• Zerdeçal yaklaşık %2 oranında oksalat içerir. Yüksek dozlarda bu oksalat oranı, böbrek taşlarına yol açabilir.
• Çalışmalar, ticari zerdeçal tozlarının manyok nişastası veya arpa ve buğday veya çavdar unu gibi dolgu maddeleri içerebileceğini ortaya koymuştur. Buğday, arpa veya çavdar unu içeren zerdeçal tüketmek hastalığa neden olabilir. Özellikle glüten intoleransı veya çölyak hastalığı olan kişilerde semptomlar görülebilir.
• Bazı zerdeçal tozları özellikle sinir sistemi için toksik ağır bir metal olan kurşun açısından yüksek olabilir.
• Bazı zerdeçal tozlarında gıda boyası bulunabilir ve bu durum, alerjik reaksiyonlara yol açabilir.
• Zerdeçalın antikoagülan etkisi vardır ve bu etki kanın pıhtılaşmasıyla mücadele eder. Zerdeçalın antikoagülan ilaçlar veya aspirin, klopidogrel veya varfarin gibi ilaçlarla tüketilmesi ilaçların etkisini arttırarak aşırı kanamaya yol açabilir.
• Zerdeçal ayrıca kan şekerini düşürebilir ve ilaçların veya insülinin etkilerini artırabilir.

Bu tür yan etkilerden kaçınmak için zerdeçalı ve kurkumin takviyelerini mutlaka doktorunuza veya bir uzmana danışarak tüketmeniz önerilir.

Zerdeçal Nasıl Tüketilmelidir?

Zerdeçal, bazı hardal türleri için doğal bir renklendirici olarak kullanılır ve köri tozunun da bileşenlerinden biridir. En iyi tüketim şekillerinden biri zerdeçal çayıdır. Çay, zerdeçal kökünden veya tozundan hazırlanabilir. Aynı zamanda çorbalar, salatalar ve çeşitli yemeklerde de zerdeçal kullanılabilir. Kurkumin, yağda çözünen bir maddedir. Dolayısıyla çözünmek için yağlı bir besine ihtiyaç duyar. Emilimini arttırmak için zerdeçalı bazı besinlerle bir arada tüketebilirsiniz. Karabiber de zerdeçalın daha iyi emilmesini sağlayan baharatlardandır. Karabiber eklenmeden vücudunuzun baharatı zayıf bir şekilde emdiğini unutmayın ve mutlaka çaya veya tükettiğiniz zerdeçallı besinlere karabiber ekleyin.

Zerdeçal Çayı

Zerdeçal çayı için 2 yemek kaşığı kıyılmış zerdeçal kökü veya 2 çay kaşığı zerdeçal tozu kullanabilirsiniz. Tozu veya kökü 1-2 bardak suda 5 dakika boyunca kaynamaya bırakın. Daha sonra süzün. Zerdeçal çayını ılık veya soğuk içebilir ve tadını değiştirmek için limon ve bal ekleyebilirsiniz.

Salatalar

Zerdeçal ve karabiberi, sızma zeytinyağı, sirke, sarımsak, limon ve çeşnilerle birlikte sos haline getirebilirsiniz. Daha sonra bu karışımı salata sosu olarak kullanabilir ve dilediğiniz salata çeşidine ekleyebilirsiniz.

Dilimlenmiş bir avokado üzerine zerdeçal, karabiber ve deniz tuzu serperek de tüketebilirsiniz. Bu karışımda yağ içeriği fazla olan avokado ve karabiber ile birlikte zerdeçalın emilimini arttırabilirsiniz.

Smoothieler

Zerdeçalı fındık ezmesi veya tahinle birlikte kullanarak lezzetli bir smoothie bazı hazırlayabilirsiniz. Smoothienin içerisine sevdiğiniz meyveleri ekleyebilirsiniz. Biraz süt ve yoğurtla dilediğiniz kıvamda smoothie oluşturabilirsiniz.

Bunlara ek olarak zerdeçalı sebzelere, otlara ve yumurtalara ekleyerek öğünler hazırlayabilir veya doktor tavsiyelerine uyarak kurkumin içerikli takviyeleri de değerlendirebilirsiniz.

Sonuç olarak zerdeçal, yüzyıllardır kullanılan ve pek çok sağlık faydası olan bir baharat türüdür. Antioksidan ve anti-inflamatuar özelliklere sahip olması onu birçok hastalığın önlenmesi ve tedavisinde etkili kılar. Smoothie, salata sosu, çay gibi birçok tüketim şekli bulunur. Zerdeçal, özellikle beyaz ete çok yakışan bir baharattır. Zerdeçalın aşırı tüketiminde bazı yan etkiler görülebileceği için dikkatli olunması ve sağlık amaçlı tüketiminden önce mümkünse bir uzman doktor ile görüşülmesi gerekir. Aynı zamanda hamileler, emziren anneler, ilaç kullananlar ve kronik hastalığı bulunan risk grubundaki kişilerin de zerdeçal ve kurkumin takviyelerini tüketmeden önce profesyonel kişilere danışması önemlidir.