Sporcuların Vazgeçilmezi Glutamin Nedir? Faydaları Nelerdir?

Glutamin Nedir?

Vücut fonksiyonlarının yerine getirilmesinde önemli fonksiyonları olan proteinler, özellikle enerji metabolizması ve hücre yenilenmesi ile onarımında rol oynar. Kandaki bileşenleri taşımak ve zararlı mikroorganizmalarla savaşmak da proteinlerin görevleri arasındadır. Proteinlerin yapı taşları aminoasitlerdir. Bir protein molekülünün sentezlenebilmesi için 20 farklı aminoasitin bir araya gelmesi gerekir^[1]. Bu 20 aminoasitten 9 tanesi esansiyel yani vücut tarafından sentezlenemediği için dışarıdan besinlerle alınması gereken aminoasitlerdir. Diğer aminoasitler yani non esansiyel aminoasitler vücut tarafından sentezlenebildiği gibi dışarıdan besinlerle de alınabilir. Glutamin, non esansiyel aminoasit çeşitleri arasında yer alır. Peki, glutamin nedir ve çeşitleri nelerdir? Pek çok aminoasit gibi L-glutamin ve D-glutamin olmak üzere iki forma sahiptir. Besinlerde ve takviyelerdeki glutamin formu L-glutamindir. Özellikle bağışıklık sistemini güçlenmesi ve bağırsak sağlığının korunması için büyük önem taşır. Vücut glutamini doğal olarak sentezleyebilir ve besinlerle de doğal yollarla alabilir. Bu durum glutaminin vücutta bol miktarda bulunmasını sağlar.Ancak, vücudun glutamin ihtiyacı yaralanma ya da hastalık gibi durumlarda artabilir^{[2][3][4][5][6]}.

Glutamin Ne İçin Kullanılır?

Glutamin vücutta aşağıdakiler dâhil olmak üzere pek çok vücut fonksiyonunu desteklemek için kullanılır:

• Kas dokusu için protein sentezlenmesi
• Bağırsak florasını koruyan yakıt hücrelerinin sentezlenmesi
• Bağışıklık sistemini güçlendirilmesi
• Karaciğerin detoksifikasyon işlemi yapması

Glutamin mısır, yer fıstığı, buğday ve süt gibi yiyeceklerle de vücuda alınabilir. Genellikle glutamin eksikliği ile pek karşılaşılmaz ancak genetik bir bozukluk nedeniyle glutamin emiliminde ya da vücut tarafından sentezlenmesinde sorunlar yaşanabilir ve bu da glutamin eksikliğine yol açabilir. Buna ek olarak glutamin üzerine yapılan araştırmalar takviye olarak alınmasının vücut için bazı sağlık yararları olabileceğini iddia eder. Sağlık üzerinde olumsuz etkilere sahip belirli koşulların önlenmesi ve tedavi edilmesine yardımcı olabileceğine dair bazı çalışmalar mevcuttur. Bu çalışmalar glutaminin kas erimesi, ağız iltihabı, mide bulantısı, kusma ve ishal gibi kanser tedavilerinin yan etkileri üzerinde hafifletici etkisi olduğunu gösterir. Bunlara ek olarak glutaminin aşağıdaki durumlarda kullanımı önerilebilir:

Bağışıklık sistemine destek olmak

Glutamin, vücudun enfeksiyon ve hastalıklarla mücadele veren lenfositlerin ana besin kaynağıdır. Bağışıklık sisteminin önemli bir parçasını oluşturan lenfositler bir başka deyişle beyaz kan hücreleri, vücudun enfeksiyonlar ve hastalıklarla mücadelesinde önemli rol oynar. Lenfositlerin ana besin kaynağı  glutamindir. Hastalık, yaralanma ya da stres gibi durumlarda kanda glutamin seviyesi düşer ve lenfositlerin vücudu savunma yeteneğinde azalma gözlenir. Sağlıklı insanlarda glutamin desteği almanın bağışıklık sistemi üzerindeki etkileri tam olarak desteklenmese de hastalık ya da yaralanma gibi durumlarda iyileşme sürecini ve komplikasyonları azaltabileceği kanıtlanmıştır.

Bağırsak sağlığını desteklemek

Glutaminin bağışıklık sistemine olan olumlu etkisi bağırsakların normal fonksiyonlarını sürdürebilmesine de yardımcı olur. Bağırsak florasını düzenler ve vücudun ihtiyaç duyduğu besinlerin emilmesini destekler. Sızdıran bağırsak sendromu gibi ciddi sorunların önlenmesine katkı sağlar. Peki, glutamin takviyesi kimler kullanmalı? Vücut normal şartlar altında ihtiyaç duyduğu glutamini kendi sentezleyebilir ve yumurta, dana eti, süt, tofu, mısır, pirinç gibi besinler aracılığı ile vücuda alabilir. Ancak vücut tarafından sentezlenen ve besinlerle alınan glutamin bazı durumlarda yetersiz gelebilir. Orak hücre hastalığı, yanıklar, ameliyat sonrası yaraların iyileşmesi, HIV/AIDS komplikasyonları için glutamin takviyeleri kullanılabilir. Buna ek olarak ishal, akciğer kanseri, obezite, kistik fibrozis gibi durumlarda da bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi ve bağırsak fonksiyonlarının düzenlenmesi için glutamin kullanımı önerilebilir^[7].

Glutamin Yararları Nelerdir?

Çok uzun yıllardan beri glutamin yanık tedavisinde, kas ve doku yıkımı riski taşıyan bir başka deyişle sadece kritik derecede hasta ya da yaralı kişilerde tıbbi bir destek olarak kullanılır. Bu kişilerin tedavisi glutamin ile desteklendiğinde iyileşme süresinin kısalmasına yardımcı olduğu kabul edilir. Ayrıca kanser hastalığında kemoterapi tedavisinin yan etkilerini hafifletmek amacıyla da kullanılır. Glutaminin bir başka kullanım amacı da sporcu performansını artırmak ve antrenman sonrası yorgunluk hissini azalttığına dair inançtır.

Bağışıklık Sistemini Güçlendirir

Yeterli ve dengeli bir diyet ile vücudun ihtiyaç duyduğu glutamin karşılanabilir. Ancak büyük yaralanmalar, yanıklar ve cerrahi müdahaleler de kandaki glutamin miktarı düşer. Glutamin, beyaz kan ve bağırsak hücreleri gibi bağışıklık sisteminin önemli bileşenlerinin ana besin kaynağıdır. Glutamin seviyesindeki azalma bağışıklık sisteminde güçsüzlüğe neden olabilir. Vücut, kendini korumak ve glutamin ihtiyacını karşılayabilmek için kaslardaki proteinleri parçalar ve glutaminin açığa çıkmasını sağlar. Travma sonrası stres altındaki vücudun kas yıkımını durdurmak için yüksek proteinli diyetler ve glutamin takviyeleri kullanılır. Özellikle yanık hastalarında glutamin takviyesi sağlıklı bağışıklık fonksiyonunun korunmasına, yara iyileşmesinin hızlanmasına ve hastanede kalış süresinin kısaltılmasına yardımcı olabilir. Ancak bağışıklığınız zayıf değilse, kritik derecede hasta değilseniz veya ameliyat olmadıysanız sağlığınızı iyileştirmek için günlük bir glutamin takviyesi almak gereksizdir.

Bağırsak Sağlığının Korunmasına Yardımcı Olur

Bağırsaklar, bağışıklık sisteminin en önemli organıdır. Bağırsaklarda yaşayan milyarlarca iyi bakteri bağırsak florasının düzenlenmesini sağlar. Bu iyi bakterilerin ve bağırsaktaki bağışıklık hücrelerinin ana enerji kaynağı glutamindir. Bağırsakların iç kısmı ile vücut arasında bir bariyer bulunur. Bu bariyer zararlı bakterilerin ve toksin maddelerin vücut içine geçmesini önler. Glutamin, bariyerin korunmasına destek olarak sızdıran bağırsak gibi ciddi bir hastalığın önlenmesini sağlayabilir. Bağırsak hücrelerinin normal gelişimi ve yenilenmesi için önemli bir aminoasit olan glutamin, özellikle bağırsak hastalıklarına karşı genel bağışıklık  sisteminin desteklenmesine yardımcı olur.  

Kemoterapinin Yan Etkilerini Hafifletebilir

Kanser hastalarının tedavisinde kullanılan kemoterapi ilaçları, bağırsak astarında yer alan dokuları parçalayarak ağız ve boğaz yaralarına neden olur. Glutamin takviyesi oluşan bu ağrılı yaraların tedavisine destek olabilir. Kemoterapi alan kanser hastalarının yaşam kalitesinin iyileşmesine katkıda bulunabilir.

Kas Gelişimi ve Sporcu Performansı Üzerinde Etkili Olabilir

Glutamin, protein sentezinde kullanılan bir aminoasittir. Kas gelişiminde proteinin önemi düşünüldüğünde glutaminin kas gelişimi üzerinde etkili olduğu söylenebilir. Ancak bu etkisi vücudun besinlerle ve kendi ürettiği glutaminle doğru orantılıdır. Ek olarak glutamin takviyesi almanın kas gelişimi üzerindeki etkisi ile ilgili kesin bir kanıt henüz sunulmamıştır. Ancak glutamin takviyelerinin kilo kaybını desteklediğinde dair çalışmalar söz konusudur. Takviyelerin  kas geliştirme ve kilo verme üzerinde olumlu etkilerinin olup olmadığını belirlemek için araştırmalar devam etmektedir. Ancak yapılan pek çok araştırma, zorlu antrenmanlar sonrası glutamin takviyesi lamanın kas ağrılarının azalmasında ve kas yorgunluğunun geçmesinde olumlu etkilere sahip olabileceğini belirtmektedir. Antrenman sonrası yorgunluğun kısa sürede geçmesi ve ağrıların azalması atletik performansa yardımcı olabileceğinden glutamin takviyesi ağır antrenman yapanlar için uygun olabilir. Ayrıca glutaminin bağışıklık sistemi üzerindeki etkisi de sporcunun genel sağlık durumunu korumasına katkı sağlayarak sporcu performansını artırabilir^[8][9].

Glutamin Zararları Nelerdir?

Normal bir beslenme programıyla glutamin tüketimin aşırı olması mümkün değildir. Ancak glutamin takviyeleri ile yüksek doz alımı söz konusu olabilir. Peki, glutamin yan etkileri nelerdir? Günlük 40 grama kadar glutamin takviyesi önemli bir yan etkiye neden olmaz. Ancak 40 gramın üzerinde glutamin kullanımı midede şişkinlik, gaz, mide bulantısı, mide ekşimesi ve baş dönmesi gibi hafif semptomlara neden olabilir. Glutamin takviyelerinin uzun vadedeki toksik etkisi ile ilgili yapılan çalışma sayısı oldukça azdır. Bazı çalışmalar yüksek doz ve uzun süreli glutamin takviyesi almanın özellikle karaciğer hastalığına sahip insanlarda hastalığın tedavisini olumsuz etkilediğini göstermiştir. Ayrıca hamile ve emziren kadınların glutamin takviyesi kullanımı ile ilgili bir çalışma bulunmamasına rağmen takviyelerden uzak durması önerilir. Sağlıklı beslenen bir yetişkinin diyetine glutamin eklemek, vücudun diğer aminoasitleri emme ve kullanma düzeninde değişiklikler yapabilir. Bu değişikliklerin uzun vadeli etkileri bilinmemektedir. Bir glutamin takviyesi almaya karar verirseniz, günde yaklaşık 5 gramlık koruyucu bir dozla başlamak güvenli olabilir^[12][13][14].